Οδηγούμε ως θεοί έχοντας άγνοια κινδύνου
Η οδήγηση είναι εγκεφαλική λειτουργία που επηρεάζεται περισσότερο από τα συναισθήματα και την ιδιοσυγκρασία του οδηγού και λιγότερο από το οδικό δίκτυο και το όχημα
Της Κορίνας Καφετζοπούλου
Τι φταίει για τις τροχαίες συγκρούσεις εξαιτίας των οποίων κάθε χρόνο σκοτώνονται γύρω στο 1.24 εκατομμύρια άνθρωποι και πάνω από 50 εκατομμύρια άνθρωποι τραυματίζονται;
Ο άνθρωπος στο 80%,το υπόλοιπο 20% κατανέμεται μεταξύ οδικού δικτύου και οχήματος».
Σε αυτό το συμπέρασμα συγκλίνουν διεθνείς μελέτες που ξεκινούν από τη δεκαετία του ΄70,και πλέον συνδέουν τον τρόπο ζωής, τη συμπεριφορά, την προσωπικότητα του οδηγού, και την κουλτούρα της οδήγησης ανά χώρα παγκοσμίως, ως κύριες αιτίες των συγκρούσεων, καθώς τα ευρήματα φανέρωσαν ότι «ο άνθρωπος οδηγεί με τον τρόπο με τον οποίο ζει».
Ένας θυμωμένος οδηγός πατάει γκάζι, ένας σε διάθεση ευχαρίστησης μειώνει ταχύτητα. Και οι δύο μπορούν να προκαλέσουν τροχαίο.
Γι' αυτό και πλέον, οι ερευνητές αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν ακόμα τον όρο "ατύχημα", που είναι περισσότερο φορτισμένος με τον υπαινιγμό ενός τυχαίου γεγονότος, ο οποίος βρίσκεται έξω από τον έλεγχο του οδηγού και σχεδόν…"θεόσταλτος".
Χρησιμοποιούν τον όρο "σύγκρουση", που είναι ένας ουδέτερος και κυρίως περιγραφικός όρος, ο οποίος δε μεταφέρει καμία προκατάληψη γύρω από τις αιτίες της σύγκρουσης.
Για την "επιδημία" του σύγχρονου πολιτισμού είχαν μιλήσει στη "Φωνή του Μαλεβιζίου" η κοινωνική ψυχολόγος Γεωργία Τζαμαλούκα και η Δρ Μαρία Παπαδακάκη, καθηγήτρια Εφαρμογών στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Κρήτης, από το θεσμοθετημένο Εργαστήριο Μελέτης Συμπεριφορών Υγείας και Οδικής Ασφάλειας που ανήκει στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Κρήτης.
Πρόκειται για μια εξαιρετική δουλειά που είχε ξεκινήσει για να σπείρει τους πρώτους σπόρους, όχι για να μάθουν τα παιδιά τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, αλλά για να αλλάξει η αντίληψή τους που διαμορφώνεται βλέποντας την οδική συμπεριφορά των γονιών τους.
Ακολουθούν χαρακτηριστικά αποσπάσματα
Για τις τροχαίες συγκρούσεις το 80% της ευθύνης το έχει ο άνθρωπος, καταλήγουν οι έρευνες. Όμως, επειδή δεν μπορεί
να ποινικοποιηθεί η προσωπικότητα, γίνεται αγώνας για να αλλάξει η νοοτροπία.
Αφού πλέον ο οδηγός έρχεται στο επίκεντρο της έρευνας για τις τροχαίες συγκρούσεις, η κοινωνική ψυχολόγος κ. Τζαμαλούκα δε θα διστάσει να πει ότι, όταν κάποιος οδηγεί πρέπει να είναι καλός άνθρωπος
«Πλέον ζούμε με την έλλειψη του φόβου
του Θεού, απαξιώνουμε την ανθρώπινη ζωή, και των άλλων και τη δική μας, θεωρώντας ότι ποτέ τίποτα
δε θα συμβεί σε εμάς, δε σεβόμαστε τους άλλους.
Η οδήγηση μηχανής ή η ποδηλασία, είτε ακόμα και το
να είναι κάποιος ασφαλής πεζός σε μια πόλη, είναι διαδικασίες τις οποίες
πρέπει κάποιος να τις μάθει, για να τις εξασκήσει.
Η οδήγηση είναι καθαρά μια εγκεφαλική λειτουργία και ο τρόπος της εξαρτάται και από το χαρακτήρα του οδηγού
Παρά τις διαπιστώσεις, κανείς δεν μπορεί να ποινικοποιήσει τα χαρακτηριστικά της προσω-πικότητας και να αρνηθεί τηνάδεια οδήγησης στους δυνητι-
κά επιθετικούς οδηγούς. Αλλά ούτε και να περιμένει οι επι-
θετικοί οδηγοί να διαπράξουν ικανοποιητικό αριθμό παραβιάσεων και συγκρούσεων καιμετά να υπάρχει παρέμβαση. Οι οδικές τροχαίες συγκρούσεις
είναι σαφώς ένα κοινωνικό φαινόμενο που μοιράζεται κοινά επιδημιολογικά χαρακτηριστι-
κά, όπως ο ανθρώπινος παράγο-ντας, η ώρα, το περιβάλλον και η εποχή.
Η ποιότητα της σχέσης γονιών-εφήβων και η επίδραση των συνομηλίκων
έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν την πρόληψη των συμπεριφορών διακινδύνευσης.
Η οδική συμπεριφορά κληρονομείται
Έρευνες της τελευταίας πενταετίας εξέτασαν το συνδυασμό του γονεϊκού δεσμού με την
επιρροή των συνομηλίκων των εφήβων, που έχουν ως συνέπεια να αναπτύσσονται συμπεριφορές διακινδύνευσης.
Το στυλ της οδήγησης των
γονιών, που περιλαμβάνει ανάπτυξη ταχύτητας, επιτάχυνση, επίπεδο προσοχής και
τρόπο διεκδίκησης γενικά,φαίνεται να "κληρονομείται" από πατέρα σε γιο.
Οδηγούμε όπως συμπεριφερόμαστε
Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι μεταφέρουν, όταν οδηγούν, όλα τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά που επιδεικνύουν και εκτός οδήγησης, όπως η επιθετική
οδήγηση και η παρορμητικότητα που καθορίζεται σαν μια τάση να δρα κάποιος γρήγορα και ακατάλληλα, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του και να επεξεργάζεται τις συνέπειες ενώ οδηγεί. Η ανικανότητα να περιμένει κάποιος, να εκφράζει θυμό και επιθετικότητα απέναντι σε άλλους ενώ οδηγεί, να επιταχύνει, να χρησιμοποιεί το κινητό του ενώ οδηγεί, να κολλάει πίσω από άλλα αυτοκίνητα και να κάνει ξαφνικούς, ακριβείς ή όχι ελιγμούς, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις συνέπειες.
Μάλιστα, πλέον διακρίνεται η παρορμητικότητα από την αναζήτηση ευχαρίστησης.
Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ο τρόπος ζωής, το στυλ οδήγησης, αλλά και ο ψυχισμός του ατόμου καθορίζουν
τον τρόπο οδήγησής του.
Η επιθετική οδήγηση, λοιπόν, διεθνώς ορίζεται ως ένα σύνδρομο συμπεριφοράς που καθοδηγείται από τη ματαίωση και εκδηλώνεται ως α) απερισκεψία απέναντι στους χρήστες οδικής κυκλοφορίας ή ενόχληση προς άλλους οδηγούς και β) εσκεμμένα επικίνδυνη
οδήγηση για να κερδίσει κάποιος χρόνο σε βάρος άλλων.
Η Αμερικάνικη Υπηρεσία Οδικής Ασφάλειας εκτιμά ότι παράνομες ενέργειες οδήγησης, όπως η υπερβολική ταχύτητα, η οδήγηση με επικίνδυνους ελιγμούς, το "κλείσιμο" των άλλων αυτοκινήτων, οι συχνές αλλαγές λωρίδας κυκλοφορίας, η άσκοπη χρήση της λωρίδας έκτακτης ανάγκης και η οδήγηση πολύ κοντά στο προπορευόμενο όχημα με σκοπό την προσπέραση και
παρενόχληση του άλλου οδηγού, περιγράφουν ακριβώς την επιθετική οδήγηση.
Άλλη μελέτη κάνει διάκριση ανάμεσα στη λύσσα του δρόμου (roadrage) και την επιθετική οδήγηση, αναφερόμενη στην πρώτη ως εχθρική συμπεριφορά, η οποία σκόπιμα κατευθύνεται εναντίον άλλων οδηγών, π.χ. επίτηδες χτυπά κάποιος ένα άλλο όχημα, ή χτυπά πεζούς με τη μορφή προσβολής με τη χρήση του οχήματος. Περιγράφουν και άλλες αγενείς τακτικές, όπως η υπερβολική χρήση της κόρνας για πρόκληση ενόχλησης, το "παίξιμο των φώτων" για άσκηση πίεσης στο προπορευόμενο όχημα, προ-
κλητικές χειρονομίες, εξύβριση αλλά και οδήγηση κάτω από την επίδραση του στρες. To "stress" επίσης δημιουργεί προβλήματα σε γνωστικές διεργασίες όπως η προσοχή και η αντίληψη, καθώς
επηρεάζει και τη λήψη αποφάσεων. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση που έχουν τις τελευταίες δεκαετίες οι δρόμοι στις μεγαλουπόλεις καταλήγει σε "πήξιμο της κυκλοφορίας" και καθυστερήσεις στην οδήγηση.
Η παρεμπόδιση του ταξιδιού από προπορευόμενα οχήματα, τα φανάρια, το κλείσιμο των δρόμων λόγω
έργων, εξαιρετικά αργοί οδηγοί και γενικά στρεσογόνες οδηγικές συνθήκες συνδέονται με συναισθήματα άγχους και θυμού, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε επιθετική οδήγηση.
