Πελαγία Παρασύρη: Η ηρωίδα που έσωσε δεκάδες αντάρτες

Σε μια όμορφη περιοχή, με θέα προς το άγριο τοπίο του Ψηλορείτη, ανάμεσα στα Ζωνιανά και το μαρτυρικό Γουρνόλακκο, βρίσκεται το μνημείο που έχει αφιερωθεί στην Πελαγία Παρασύρη ή Αναστοδημήτραινα.

Πρόκειται για τη σπουδαία, γυναίκα, την ηρωίδα, που ταυτίστηκε με το τραγικό και αποτρόπαιο γεγονός της εκτέλεσης των 32 ανδρών στο Γουρνόλακκο. Το μνημείο της Αναστοδημήτραινας είναι το πρώτο πράγμα που βλέπει κανείς μπαίνοντας στο χώρο που λέγεται Πούπα τω Λιζώ.

Εκεί βρίσκουμε το μιτάτο της οικογένειας Παρασύρη, των απογόνων της, και πίσω ακριβώς από το μνημείο την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, κτισμένη εξ' ολοκλήρου από τοπική πέτρα. Μια πέτρινη στήλη με δυο φωτογραφίες της ηρωίδας και κάτω απ' αυτές μια σύντομη περιγραφή για το ποια ήταν αυτή η γυναίκα συνθέτουν το μνημείο.

Η Πελαγία Παρασύρη έσωσε πολλούς αντάρτες που το Σεπτέμβρη του 1943 ήταν διασκορπισμένοι πάνω από τα Ζωνιανά, κρυμμένοι στο τραχύ και δύσβατο ανάγλυφο αυτού του τόπου, προετοιμάζοντας τα σχέδια τους για επιθέσεις στους Γερμανούς κατακτητές.

Οι Γερμανοί στις 4 Σεπτεμβρίου είχαν εκτελέσει στο Γουρνόλακκο 12 κτηνοτρόφους που μάζεψαν από τα γύρω χωριά με τη δικαιολογία πως είχαν παραβιάσει τη νεκρή ζώνη, όπως είχαν χαρακτηρίσει τότε τις περιοχές του Ψηλορείτη.

Το Γερμανικό απόσπασμα είχε επιστρέψει την επόμενη ημέρα από το Γαράζο με μπιτόνια βενζίνης για να κάψει τους εκτελεσθέντες.

 Στα Ζωνιανά ο ιερέας του χωριού, Γιάννης Ζερβός, προσπάθησε με κάθε τρόπο να τους καθυστερήσει. Η Αναστοδημήτραινα, αν και γυναίκα, δεν έχασε χρόνο.

Με δύναμη και αντοχές αερικού, έφυγε από το χωριό και έτρεξε προς το βουνό για να ειδοποιήσει τους αντάρτες αλλά κι όσους πήγαν στην κηδεία πως οι Γερμανοί είχαν εμφανιστεί ξανά και κινδύνευαν.

Για να μην την καταλάβει μάλιστα ο εχθρός φώναζε με δύναμη «Οι τράγοι ανεβαίνουν στα όρη».

Οι αντάρτες «έπιασαν» το σύνθημα και κατάφεραν να κρυφτούν, πριν οι Γερμανοί επιστρέψουν στο Γουρνόλακκο. Δυστυχώς το κάλεσμα της Πελαγίας δεν θέλησαν να ακούσουν όσοι από τα χωριά την ίδια ώρα είχαν πάει στο Γουρνόλακκο και ετοίμαζαν την κηδεία των εκτελεσθέντων.

Έτσι δυστυχώς κι εκείνοι είχαν την ίδια τύχη, εκτελέστηκαν, ανεβάζοντας τον αριθμό των νεκρών στους 32.

Γυναίκα δυνατή αλλά και ευαίσθητη

Το πρώτο της εγγόνι, ο Γιώργος Παρασύρης ή Καράγιωργας, μας είπε για τη γιαγιά του πως ήταν μια αντρογυναίκα, δεν φοβόταν τίποτα και κανένα, αλλά ήταν και άνθρωπος που είχε ευαισθησίες και αγαπούσε τους γύρω της. Όπως του είχε διηγηθεί, όταν ανέβαινε στα όρη για να ειδοποιήσει να φύγουν εκείνοι που προσπαθούσαν να θάψουν τους νεκρούς συνάντησε έναν συγχωριανό της με τον οποίο είχαν οικογενειακές διαφορές.

Ο άνθρωπος αυτός είχε τραυματίσει έναν γιο της και στα μέρη αυτά τέτοιες πράξεις δεν συγχωρούνται. Όμως η Πελαγία μόλις τον είδε του φώναξε να σηκωθεί να φύγει γιατί έρχονταν οι Γερμανοί. Δεν την πίστεψε και συνέχισε να παραμένει στο σημείο. Τότε η Αναστοδημήτραινα εκνευρισμένη του φώναξε πάλι "Φύγε μωρέ σκύλε γιατί θα σε σκοτώσουν". Αυτή τη φορά κατάλαβε πως δεν του έλεγε ψέματα και κρύφτηκε, οπότε οι Γερμανοί πέρασαν και δεν αντιλήφθηκαν την παρουσία του. Εκείνη τη μέρα υπολογίζεται πως τουλάχιστον 70 άντρες σώθηκαν από βέβαιο θάνατο χάρη στην αυταπάρνηση της Πελαγίας Παρασύρη.