Αντίθετη η Γροιλανδία στο «πράσινο σχέδιο» της Ε.Ε.
Το όνειρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης να γίνει αυτάρκης σε σπάνιες γαίες -ορυκτά απαραίτητα για την «πράσινη μετάβαση» της παραγωγής και της οικονομίας- σκόνταψε άσχημα στη Γροιλανδία, την πολύφερνη αυτόνομη κτήση της Δανίας, που είχε βάλει στο μάτι ο Ντόναλντ Τραμπ και όπου προσπαθούν να διεισδύσουν με κάθε τρόπο οι Κινέζοι.
Ο δικομματικός κυβερνητικός συνασπισμός, που προέκυψε από τις πρόσφατες εκλογές στη Γροιλανδία, σχεδιάζει να ματαιώσει ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα εξόρυξης σπάνιων γαιών στον κόσμο, με το επιχείρημα ότι μια διαρροή ραδιενεργού ουρανίου θα προκαλέσει τεράστια ζημιά στο φυσικό περιβάλλον. Το κλείσιμο του ορυχείου Κουινερσούιτ (Κβάνεφιλντ στα δανέζικα) θα αποτελέσει βαρύ πλήγμα στο σχέδιο της Ε.Ε. να αποκτήσει πρόσβαση σε μια ανεξάντλητη πηγή σπάνιων μετάλλων, τα οποία αποτελούν κλειδί στην παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ανεμογεννητριών και άλλων προϊόντων «πράσινης τεχνολογίας». Εως τώρα η Κίνα διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα σπάνιων γαιών και ελέγχει σχεδόν μονοπωλιακά την παγκόσμια αγορά ενώ έχει κάποια εμπλοκή και στο γροιλανδικό σχέδιο! Ομως, η Ε.Ε. θέλει να τερματίσει οπωσδήποτε αυτό το καθεστώς εξάρτησης, λόγω των εύθραυστων γεωπολιτικών σχέσεων της Κίνας με τις ΗΠΑ και της ανασφάλειας που προκαλεί σε ό,τι αφορά την τροφοδοσία της Δύσης με πρώτες ύλες.
Παρά τις τεράστιες πολιτικές πιέσεις που δέχεται, η κυβέρνηση των μόλις 56.000 κατοίκων της αχανούς Γροιλανδίας -στη συντριπτική τους πλειονότητα αυτόχθονες Ινουίτ- αρνείται να κάνει πίσω. «Η κυβέρνησή μας δεν υποστηρίζει το πρόγραμμα εξόρυξης ουρανίου», ξεκαθάρισε στο Politico η υπουργός Ορυχείων Ναάτζα Χιέχολτ Νατανίλσεν. Το κόμμα της, «Ινουίτ Ακαταγκιίτ», είχε στο επίκεντρο της προεκλογικής του εκστρατείας τη ματαίωση των εξορύξεων και σκοπεύει να το τηρήσει. Oι επαφές με την αυστραλιανή εταιρία Greenland Minerals, βασικό πυλώνα του προγράμματος, δεν αναμένεται να μεταπείσουν την κυβέρνηση, με συνέπεια ο αρχηγός του κόμματος «Σιουμούτ», Ερικ Γένσεν, που ήρθε δεύτερος στις εκλογές και έχασε την εξουσία, να δηλώνει πεπεισμένος ότι το εγχείρημα αποτελεί παρελθόν. Ενδεικτικό της μεταστροφής του κλίματος είναι ότι ενώ η παράταξή του ήταν υπέρ των εξορύξεων, τώρα εμφανίζεται «ουδέτερη», περιμένοντας τις απόψεις των ειδικών και τις διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους ξένους ομίλους. Οι περισσότεροι πάντως προεξόφλησαν το αρνητικό αποτέλεσμα, όπως π.χ. η γαλλική Orano, που απέσυρε τη συμμετοχή της πριν από τις εκλογές του Απριλίου!
Το κοίτασμα βρίσκεται στον πιο φιλόξενο για τους ανθρώπους γροιλανδικό νότο και ανακαλύφθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 από Δανούς γεωλόγους. Το 1957 ο διάσημος νομπελίστας Φυσικής Νιλς Μπορ το επισκέφθηκε εκφράζοντας την αισιοδοξία του για τις προοπτικές εξόρυξης με απώτερο στόχο τη δημιουργία εργοστασίων πυρηνικής ενέργειας στη Δανία. Ομως, η Κοπεγχάγη δεν τόλμησε να αγγίξει το ουράνιο και τα άλλα μέταλλα, λόγω του ισχυρού αντιπυρηνικού κινήματος που είχε αναπτυχθεί στη χώρα επί Ψυχρού Πολέμου.
Το 2013 η Δανία άλλαξε γνώμη και άρχισε να φλερτάρει με την ιδέα να ξαναβάλει μπροστά το πρόγραμμα εξόρυξης, με δέλεαρ για τους Γροιλανδούς τη δημιουργία εκατοντάδων καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας και τη διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας από την αλιεία και τον τουρισμό. Ολα αυτά ακούγονται ασήμαντα στους κατοίκους της πόλης Ναρσάκ, μπροστά στον κίνδυνο να καταστραφεί η υγεία τους από τα ραδιενεργά απόβλητα, να δηλητηριαστούν τα χωράφια τους και να μην ξαναδούν ποτέ τουρίστα στη ζωή τους.
Σύμφωνα με την εταιρία συμβούλων Adamas (Αδάμας, διαμάντι στα ελληνικά), η Κίνα αυτή τη στιγμή ελέγχει το 70% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών και το 85%-90% της επεξεργασίας τους. Αυτό κάνει την Ε.Ε. να αισθάνεται πολύ άβολα, γνωρίζοντας ότι εξαρτάται από έναν γεωπολιτικό ανταγωνιστή για τις προμήθειές της σε σπάνια μέταλλα με εξωτικά ονόματα (νεοδύμιο, πρασεοδύμιο, δυσπρόσιο και τέρβιο) που θα της επιτρέψουν να υλοποιήσει τις πράσινες φιλοδοξίες της.
«Διαφοροποιώντας τις προμήθειες από τρίτες χώρες και αναπτύσσοντας τη δική μας ικανότητα εξόρυξης, επεξεργασίας, ανακύκλωσης και διαχωρισμού σπάνιων γαιών μπορούμε να χτίσουμε μια ανθεκτική και βιώσιμη πράσινη οικονομία», είχε τονίσει χαρακτηριστικά πέρυσι τον Σεπτέμβριο ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν, εγκαινιάζοντας το «Πρόγραμμα Δράσης της Ε.Ε. για Κρίσιμες Πρώτες Υλες».
Να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο κοίτασμα σπάνιων γαιών σε ευρωπαϊκό έδαφος βρίσκεται κοντά στη δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Σουηδίας, στο Νόρα Κερ, αλλά οι επιφυλάξεις των ντόπιων για τις επιπτώσεις στον υδροφόρο ορίζοντα εμποδίζουν κι εδώ την εκμετάλλευση. Το γροιλανδικό κοίτασμα έχει το πλεονέκτημα ότι είναι ακόμη μεγαλύτερο και κυρίως βρίσκεται σε απόσταση ασφαλείας από το ευρωπαϊκό έδαφος των 500 εκατομμυρίων κατοίκων, επηρεάζοντας μόνο μια χούφτα αυτόχθονες του Βορειοδυτικού Ατλαντικού, που πολεμάνε σκληρά για τη γη τους. Το δυσάρεστο γι' αυτούς είναι πως το δυτικό μπλοκ θα προτιμούσε να αγοράζει σπάνιες γαίες από τη Δανία παρά από την Κίνα, καθώς η πρώτη παραμένει υπεύθυνη για την άμυνα, τις διεθνείς σχέσεις και την ασφάλεια της Γροιλανδίας, αντιμετωπίζοντας με επιτυχία, μέχρι στιγμής, κάθε κίνηση για ανεξαρτησία.
ΠΕΔΙΟ ΜΑΧΗΣ ΓΙΑ ΗΠΑ ΚΑΙ ΚΙΝΑ
Η οσμή του ορυκτού πλούτου ήταν εκείνη που ερέθισε την όσφρηση του Ντόναλντ Τραμπ το 2019, οδηγώντας στην εξωφρενική πρόταση να… αγοράσει τη Γροιλανδία. Η Δανία του έριξε πόρτα, αλλά οι ΗΠΑ δεν πτοήθηκαν. Ανοιξαν προξενείο στην πρωτεύουσα Νούουκ και ο υπ. Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν επισκέφθηκε πρόσφατα την περιοχή (φωτό). Κυριαρχεί βέβαια και ο φόβος της Κίνας, που αγοράζει ήδη το μεγαλύτερο μέρος των αλιευμάτων της Γροιλανδίας, κάνει επενδύσεις σε διάφορους τομείς και προσφέρθηκε να κατασκευάσει ένα πολιτικό αεροδρόμιο, με πιθανό αντάλλαγμα μια στρατιωτική βάση. Κάτι τέτοιο ούτε που θέλουν να το σκέφτονται οι Αμερικανοί, οι οποίοι από το 1946 έχουν στη Βόρεια Γροιλανδία τη «Θούλη», τη βορειότερη αεροπορική τους βάση στον κόσμο. Αλλωστε, δεν είναι μόνο οι σπάνιες γαίες, αλλά και η στρατηγική θέση της Γροιλανδίας στο Βόρειο Πέρασμα προς τον Ατλαντικό, μετά το λιώσιμο των πάγων.
