Ο ήρωας π. Νικόλας Σταματάκης από την Αχλάδα

Μια άγνωστη ιστορία για τον ιερέα που τίμησε τα ράσα του κι όμως ξεχάστηκε

Στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου πολλοί ήταν οι Κρητικοί που έδειξαν, με τις πράξεις και τη στάση ζωής τους, έναν απαράμιλλο ηρωισμό επιλέγοντας να μείνουν στην αφάνεια γιατί θεώρησαν πως αυτό που έπρατταν δεν ήταν κάτι περισσότερο από το καθήκον τους.

Η ιστορία ενός τέτοιου ανθρώπου έφθασε σ' εμάς εντελώς τυχαία από την εγγονή και την κόρη του που ζουν στη Γερμανία αλλά επισκέπτονται την Κρήτη κάθε χρόνο αφού νιώθουν πως εδώ είναι οι ρίζες τους.
Όλα ξεκίνησαν από έναν καφέ στην Αχλάδα Μαλεβιζίου, στον όμορφο χώρο που δημιούργησε ο Μάρκος Μουρτζανάκης με το γιό του Βαλέριο. Όταν άρχισε να σουρουπώνει, έκανε την εμφάνιση του ένα ζευγάρι, που ήθελε να απολαύσει το ηλιοβασίλεμα και να πιεί χαλαρά το κρασί του.

«Ξέρεις ποια είναι αυτή η κοπέλα;», με ρώτησε ο Μάρκος και χωρίς να περιμένει απάντηση πρόσθεσε: «Είναι η εγγονή του ιερέα από την Αχλάδα που την Κατοχή έσωσε δυο Γερμανούς πιλότους, οι οποίοι έπεσαν με το αεροπλάνο τους στη θάλασσα της Αγίας Πελαγίας, και μετά για να τον ευχαριστήσουν οι Γερμανοί του προσέφεραν δυο υποτροφίες για τα παιδιά του στη χώρα τους».

Η πληροφορία αυτή αρκούσε να γίνει η γνωριμία με τη Σοφία Σταματάκη και το Γερμανό σύζυγο της Stefan Stocker, που κληρονόμησαν το σπίτι του ιερέα παππού τους στην Αχλάδα και τα τελευταία χρόνια το ανακαινίζουν για να μπορούν να έρχονται σε αυτό και να χαίρονται τις διακοπές τους.

Η Σοφία ξέρει ελάχιστα ελληνικά, καθώς γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία, αλλά νιώθει έντονο δέσιμο με αυτόν τον τόπο που επισκέφθηκε πρώτη φορά το 1977.
Ο πατέρας της, ο Μανόλης, ήταν ο μεγάλος γιός του ιερέα Νικολάου Σταματάκη και αυτός της είχε διηγηθεί την ιστορία του παππού της, που χωρίς να υπολογίσει αν το αεροπλάνο που είδε, την Κατοχή, να πέφτει στη θάλασσα ήταν γερμανικό ή ελληνικό βούτηξε στο νερό και έσωσε τον πιλότο και το συγκυβερνήτη του. Με περισσότερες λεπτομέρειες όμως το τι συνέβη εκείνη την ημέρα και πως εξελίχθηκε η ζωή του ιερέα της Αχλάδας και των παιδιών του μας μίλησε η κόρη του παπά Νικόλα, η Ελευθερία, την οποία συναντήσαμε δυο ημέρες μετά στο εξοχικό της στην Ψαρομούρα.

Ο Νικόλαος Σταματάκης, δηλαδή ο πατέρας της, ήθελε από μικρός να γίνει αξιωματικός καθώς είχε εξαιρετικές αθλητικές επιδόσεις. Τα χρόνια όμως εκείνα ήταν δύσκολα και η παράδοση στην οικογένεια του τον ήθελε ιερέα, όπως και τελικά έγινε.

Ο παπά Νικόλας, είχε παντρευτεί τη Σοφία Πεδιώτη και μαζί της έκανε τέσσερα παιδιά, το Μανόλη, την Ευαγγελία, την Ελευθερία κι ένα ακόμα κοριτσάκι που δυστυχώς πέθανε δυο μήνες μετά τη γέννηση του στερώντας όμως απ' όλη την οικογένεια τη μάνα, τη Σοφία, που έσβησε ενώ προσπαθούσε να το φέρει στη ζωή. Έτσι ο ιερέας έγινε και μάνα και πατέρας για τα τρία παιδιά του. Ασχολούνταν παράλληλα με τα αγροτικά ενώ ήταν πολύ καλός ψαράς.

Η διάσωση

Μια ημέρα λοιπόν, κάπου μεταξύ 1942-43, είχε πάει για ψάρεμα με τον ανιψιό του στο ακρωτήρι του Αγίου Σώζοντα στην Αγία Πελαγία.

Ο καιρός δεν ήταν πολύ καλός και ξαφνικά είδαν ένα γερμανικό αεροσκάφος να πέφτει στη θάλασσα, μάλλον από βλάβη. Οι δυο επιβαίνοντες σ' αυτό κατάφεραν να βγουν από το αεροπλάνο όμως επειδή η θάλασσα ήταν αγριεμένη τους τραβούσε μέσα. Χωρίς δεύτερη σκέψη ο παπά Νικόλας, που ήταν δεινός κολυμβητής, βούτηξε στο νερό και τους ανέσυρε στην ξηρά προσφέροντας τους τις πρώτες βοήθειες.

Οι Γερμανοί αξιωματικοί που βρίσκονταν στο Ηράκλειο εκείνη την περίοδο εκτίμησαν ιδιαίτερα τις υπηρεσίες που προσέφερε ο ιερέας και για να τον ευχαριστήσουν του δώρισαν δυο υποτροφίες να σπουδάσουν στη Γερμανία δυο από τα παιδιά του.

Μαζί του έδωσαν ένα πιστοποιητικό με αναφορά στο ανδραγάθημα του, που του… άνοιγε όλες τις πόρτες.
Βέβαια οι κάτοικοι της Αχλάδας δεν είδαν με καλό μάτι, στην αρχή, αυτή τη διάσωση. Έλεγαν στον ιερέα πως έπρεπε να αφήσει τους Γερμανούς να πνιγούν γιατί ήταν εχθροί της πατρίδας.
Εκείνος τους απαντούσε πως ως ιερέας και άνθρωπος έκανε απλά το καθήκον του και δεν θα μπορούσε να ενεργήσει διαφορετικά.

Στη συνέχεια βέβαια από την πράξη του ευεργετήθηκε όλο το χωριό καθώς κανείς Γερμανός δεν θέλησε να το αγγίξει, ούτε αυτό ούτε και τους ανθρώπους του, αφού εκεί ζούσε ο ιερέας που είχε σώσει δυο συμπατριώτες τους.
Πολύ περισσότερο όμως ευεργετήθηκαν από την πράξη του παπά Νικόλα δεκάδες Έλληνες αντάρτες τους οποίους, έχοντας το γερμανικό πιστοποιητικό στα χέρια του, μπόρεσε να σώσει από τα Χανιά μεταφέροντας τους σε ασφαλή σημεία. Ο ίδιος μάλιστα ποτέ δε μίλησε στα παιδιά του για τις πράξεις του κι εκείνα μεγαλώνοντας έμαθαν την ιστορία του ίδιου του πατέρα τους από συγγενείς αλλά και άτομα που είχε βοηθήσει όταν πολεμούσαν τους Γερμανούς κάνοντας αντάρτικο.

Ο παπά Νικόλας πέθανε σε ηλικία 64 ετών από καρκίνο, έχοντας αφήσει πίσω του τρία παιδιά που τον λάτρευαν αλλά και μια σπουδαία παρακαταθήκη ζωής.

Καλός πατέρας, ιερέας, άνθρωπος και πατριώτης

«Ήταν και ως ιερέας και ως πατέρας πρώτος ποτέ, αν και ο μισθός του ήταν μικρός, δεν έπαιρνε χρήματα από φτωχούς ανθρώπους που του ζητούσαν να τους παντρέψει ή να βαπτίσει τα παιδιά τους. Ήμασταν πολύ φτωχοί, αλλά εκείνος ψάρευε, έκανε και περιβόλια και έτσι ζούσαμε», μας λέει, με δάκρυα στα μάτια, η κόρη του Ελευθερία.

Μάλιστα ο πατέρας της προσέφερε και πλούσιο εκκλησιαστικό έργο. Ήταν εκείνος που μετακίνησε το νεκροταφείο της Αχλάδας από το κέντρο του χωριού στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα κατασκευάζοντας και την εκκλησία του.
Επίσης έκτισε το ναό της Αγίας Μαρίνας στην Αγία Πελαγία αλλά και το δεύτερο κλίτος του ενοριακού ναού της Αχλάδας. Όλα αυτά τα έκανε με εράνους, πηγαίνοντας από το ένα χωριό στο άλλο και συγκεντρώνοντας χρήματα.
Δυστυχώς η προσφορά του, που ήταν σπουδαία σε όλα τα επίπεδα, δεν αναγνωρίστηκε, ξεχάστηκε. Δεν θα βρει κανείς ούτε ένα στενό δρομάκι να φέρει το όνομα του, ούτε την πιο μικρή ταμπέλα με όσα προσέφερε στις εκκλησίες που έκτισε.

Μπορεί οι Γερμανοί να τον ευχαρίστησαν, στην πράξη, για τη διάσωση των δυο συμπατριωτών τους, με τις υποτροφίες και το πιστοποιητικό ελεύθερης μετακίνησης, όμως η χώρα του και ο τόπος του κράτησαν στην αφάνεια τον παπά Νικόλα Σταματάκη… κι ίσως αυτό το δημοσίευμα να είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής προς εκείνον τον καλό ιερέα και άνθρωπο.