Οι παγίδες της αιολικής ενέργειας

Petite Perle 300×250

Ο κορυφαίος ακαδημαϊκός Θεοχάρης Τσούτσος από το Πολυτεχνείο Κρήτης μιλά στη "Φωνή του Μαλεβιζίου" και τη δημοσιογράφο Κορίνα Καφετζοπούλου για το θέμα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και τη "βιώσιμη χωροθέτηση"

Το θέμα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) απασχολεί πλέον και την Κρήτη, σε πραγματικό χρόνο και με βάση τις πρόσφατες ανακοινώσεις που έγιναν από τον υπουργό Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κώστα Χατζηδάκη, και τον αρμόδιο υφυπουργό Ενέργειας Γεράσιμο Θωμά.

Ο κ. Θωμάς ανακοίνωσε ότι η επικαιροποίησης σχετικής μελέτης για το αιολικό δυναμικό του νησιού επιτρέπει την εγκατάσταση ως 2.500 μεγαβάτ με περικοπές ως 5%. Οι αντιδράσεις σε όλη τη χώρα έχουν ξεκινήσει από περιβαλλοντικές οργανώσεις που ασκούν έντονη κριτική στην νομοθεσία "Χατζηδάκη", ενώ υπάρχει και κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ της κοινωνίας, του κράτους και των επενδυτών. Σαφώς μεταξύ των υδρογονανθράκων και της καθαρής ενέργειας η επιλογή είναι η δεύτερη.

Τίθεται όμως ένα σαφές δεδομένο που ονομάζεται χωροταξία.
Με τον όρο χωροταξία ο κ. Τσούτσος δεν εννοεί που είναι οι ιδανικές τοποθεσίες για τις ανεμογεννήτριες.
Αναφέρεται στη "βιώσιμη χωροταξία", ένα πολυπαραμετρικό σύστημα αξιολόγησης, που λαμβάνει υπόψη όχι μόνο το αιολικό δυναμικό, αλλά ένα πλήθος περιορισμών, όπως το ευαίσθητο οικολογικό σύστημα, την απόσταση από τις γραμμές μεταφοράς, το οδικό δίκτυο, τις αρχαιολογικές περιοχές, τις εγκαταστάσεις άμυνας, κλπ.

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο που παραθέτει είναι η αξιοποίηση του θαλάσσιου χώρου του νησιού, που θα έλυνε το γόρδιο δεσμό της εδαφικής χωροθέτησης, ενώ αναφέρεται στο σύνδρομο "στην αυλή του γείτονα".

Η συνέντευξη έχει ως εξής:

  • Κύριε καθηγητά, πρόσφατα ο υφυπουργός ενέργειας "αποκάλυψε" τα μεγαβάτ που δύναται να φιλοξενηθούν στο νησί με ΑΠΕ., 2.500, όπως είπε. Αυτή η ενέργεια δεν είναι υπερβολική για το νησί, αν προσθέσουμε και τα 1.000 μεγαβάτ του καλωδίου;

Σύμφωνα με τον ΔΕΔΔΗΕ το 2019 η Κρήτη χρειάστηκε 3100 GWh ετήσια, δηλαδή κατά μέσο όρο 259 GWh/μήνα με μέγιστη ζήτηση 337 GWh τον Ιούλιο. Είχε εγκατεστημένη ισχύ 796 ΜW σε θερμικούς σταθμούς, 200 ΜW αιολικά πάρκα, 78 MW φωτοβολταϊκά, 1 ΜW βιοαέριο (συνολικά 1076 MW).
Με βάση αυτά τα δεδομένα, μετά από την πλήρη διασύνδεση, θα χρειαστούμε να καλύψουμε σε πρώτη φάση την ισχύ των θερμικών, είτε μέσω καλωδίου, είτε με αποθήκευση. Μέρος αυτής της ισχύος μπορεί να καλυφτεί από ηλιοθερμικά ισχύος που σε υβριδική μορφή μπορεί να δώσουν σταθερότητα στην ηλεκτροπαραγωγή.
Σε σχέση με την ισχύ του καλωδίου, εκτιμώ ότι η κοινωνία μας δεν επιθυμεί να μεταφέρουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την ηλεκτροπαραγωγή εκτός νησιού (Μεγαλόπολη, Αλιβέρι, κλπ). Αυτό δεν αποτελεί άριστη και υπεύθυνη λύση, ούτε οικονομικά, ούτε περιβαλλοντικά, δηλαδή να αποστείλουμε όλες τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις μας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Παράλληλα, δεν ενδείκνυται με όρους ενεργειακής ασφάλειας.
Το νησί χρειάζεται, αναγκαιεί, ενεργειακή αυτονομία με καθαρή ενέργεια, σε συνδυασμό με πρακτικές εξοικονόμησης και κυκλικής οικονομίας.

  • Ήδη πολλοί λένε ότι η Κρήτη θα γίνει η "μπαταρία" της Μεσογείου. Ποια είναι η άποψή σας;

Δυνητικά θα μπορούσαν στην Κρήτη να εγκατασταθούν χιλιάδες MW. Θα μπορούσε δηλαδή η πράσινη ηλεκτροπαραγωγή να ενισχύσει το παραγωγικό σύστημα του νησιού, με θετικές επιπτώσεις στην οικονομία, όπως ο τουρισμός, η παραγωγή τροφίμων, οι λοιπές υπηρεσίες κλπ. Εν τούτοις θα χρειαστεί πολύπλευρη μελέτη από οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική σκοπιά, ώστε να αποφευχθούν σφάλματα.

  • Επίσης, το καλώδιο έγινε για την ηλεκτρική αυτονομία της Κρήτης, που θα εξαρτάται ωστόσο από την ηπειρωτική Ελλάδα. Οπότε για ποια αυτονομία μιλάμε;

Η διασύνδεση του νησιού θα ενισχύσει την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού του νησιού, στόχο επιθυμητό και πολυσυζητημένο. Θα επιτρέψει να μειωθεί το λειτουργικό κόστος των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής του νησιού και έχει τη δυνατότητα να μας οδηγήσει σε καθαρή ενέργεια μέσω της μελλοντικής μας δυναμικής αυτοδυναμίας, όπως για παράδειγμα η Δανία που καλύπτεται 100% από ΑΠΕ. Θα καλύπτεται η ενεργειακή μας ζήτηση κάθε φορά είτε με δική μας παραγωγή, είτε ανταλλάσσοντας φορτία που περισσεύουν ή λείπουν με το ηπειρωτικό δίκτυο.

  • Ο υπουργός Ενέργειας σε ερώτηση που του θέσαμε για το μέλλον των Λινοπεραμάτων ανέφερε ότι τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα κλείσουν. Ωστόσο κάποια μονάδα θα παραμείνει ανοικτή για ψυχρή εφεδρεία. Γνωρίζεται ή εικάζεται πόσο ενέργεια θέλουμε για εφεδρεία;

Όλα εξαρτώνται από τη λειτουργία των διασυνδέσεων και την εποχική ζήτηση. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τον ΔΕΔΔΗΕ, χρειαζόμαστε 400-500 ΜW το χειμώνα και 800 MW το καλοκαίρι. Αυτά θα πρέπει να καλύπτονται οπωσδήποτε, όπως και ενδεχόμενες περιστασιακές αιχμές.

  • Όσον αφορά στις ΑΠΕ, είχατε συνεργασία στο παρελθόν με την Περιφέρεια Κρήτης, πριν την ψήφιση του χωροταξικού για τις ΑΠΕ. Ποια ήταν τα συμπεράσματά σας; Πόσα μηχανήματα αντέχει το νησί για να μην αλλοιώσει την άγρια ομορφιά του και τα ενδημικά του είδη; Το σωστό ερώτημα για εσάς ποιο είναι. Πόσες ΑΠΕ "αντέχει" η Κρήτη; Ή τι Κρήτη θέλουμε και πως το εννοείτε;

Η πανέμορφη Κρήτη μας έχει υποστεί αλλεπάλληλες παρεμβάσεις -παρεμβάσεις που αλλοιώνουν το περιβάλλον. Οι πόλεις που χτίστηκαν μετά το 1960, οι δρόμοι, οι εκτός σχεδίου κατασκευές κλπ. Με την έννοια αυτή, είναι άδικο να φορτώνουμε στις ΑΠΕ κάθε ασχήμια. Οι εφαρμογές των ΑΠΕ είναι ανθρωπογενής παρέμβαση στο περιβάλλον. Ως τέτοια μπορεί να συγκριθεί με τις εναλλακτικές λύσεις ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούμε σήμερα και όχι με το φυσικό περιβάλλον. Προτιμούμε τους υδρογονάνθρακες, με αποδεδειγμένες επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή, στην υγεία, αλλά και με γεωπολιτικά προβλήματα ή τις ΑΠΕ. Η επιλογή είναι ξεκάθαρη, προφανώς τον ήλιο, τον άνεμο, την κυκλική οικονομία κλπ.
Ναι, θα μπορούσε το νησί να γίνει 100% αυτάρκες σε ΑΠΕ στο μέλλον με τεχνολογίες ώριμες οικονομικά ακόμη και σήμερα (π.χ. φωτοβολταϊκά, αιολικά, εξοικονόμηση), ενώ σύντομα και άλλες τεχνολογίες που θα εκμεταλλευτούν την οικονομία κλίμακας θα γίνουν ανταγωνιστικές ειδικά στο πρόβλημα της αποθήκευσης (π.χ. αποθήκευση υδρογόνου, αντλησιοταμιευτικά συστήματα).
Ενδεικτικά αναφέρονται στη μελέτη που έγινε το 2012 από το εργαστήριό μας με τη συνεργασία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, ότι στο νησί θα μπορούσαν να εγκατασταθούν 3700 ΜW αιολικής ισχύος με ασήμαντες επιπτώσεις στο περιβάλλον, προστατεύοντας το φυσικό πλούτο, αξιοποιώντας υπάρχουσες υποδομές δικτύων ενέργειας και μεταφορών κλπ.
Βέβαια, χρειάζεται ιεράρχηση, δηλαδή το εγχείρημα να προχωρήσει σταδιακά, προτεραιοποιώντας περιοχές με διαφανή κριτήρια και κοινωνικό διάλογο.Αξιοποιώντας και το μηχανισμό των ενεργειακών κοινοτήτων.
Παράλληλα, οφείλουμε να αξιολογήσουμε ενεργειακά τις ακτές μας για την αξιοποίηση της κυματικής ενέργειας, ειδικά στα λιμάνια μας, που είναι ρεαλιστικό να γίνουν μηδενικών αερίων εκπομπών.

  • Σε πρόσφατη συνέντευξη σας στο ΑΠΕ αναφέρατε ότι «Αντιμετωπίζουμε κρίση εμπιστοσύνης, όπως σε πολλές άλλες εκφάνσεις μας, μεταξύ της κοινωνίας, του κράτους και των επενδυτών. Κάποιοι επενδυτές προσπάθησαν να επενδύσουν αποκλειστικά στη μεγάλη κλίμακα για λόγους οικονομικούς, αγνοώντας τα μικρότερα και διεσπαρμένα έξυπνα συστήματα».

Ο χώρος είναι πολύτιμο αγαθό και παράλληλα, επειδή οι μεγάλοι σταθμοί ηλιακών συστημάτων είναι έντασης επιφάνειας, οφείλουμε να εξετάσουμε το δυναμικό της εγκατάστασης μικρών Φ/Β σε στέγες και πλακοσκεπές, οι οποίες αποτελούν χώρο που ήδη έχει καλυφθεί από οικιστικές χρήσεις και μέχρι στιγμής παραμένει ανεκμετάλλευτος. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μικροδίκτυα που έχουν υψηλή ενεργειακή αυτοδυναμία. Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη μας, εντός των πόλεων και των οικισμών του νησιού υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής ισχύος της τάξης των 9GWp περίπου. Φυσικά να σημειωθεί ότι η ισχύς αυτή είναι προσεγγιστική, καθώς για τον υπολογισμό της έγιναν οι παραδοχές που αφορούν τα πολεοδομικά σταθερότυπα και το ποσοστό κάλυψης των οικοπέδων.

  • Στην Κρήτη οι πληροφορίες κάνουν λόγο για βιομηχανικές ΑΠΕ: Οι τοπικές κοινωνίες αγνοούν τι θα γίνει. Η αυτοδιοίκηση απουσιάζει προς το παρόν. Η νομοθεσία έγινε πολύ εύκολη, και επιστήμονες, αλλά και οργανώσεις που ήταν υπέρμαχοι των ΑΠΕ και κατά του λιγνίτη, με σκεπτικισμό ενίοτε και φόβο αντιμετωπίζουν την όλη κατάσταση; Που είναι η αλήθεια και τα όρια;

Δεσπόζει το γνωστό σύνδρομο "στην αυλή του γείτονα" (ΝIMBY). To ίδιο συναντά κανείς και στη διαχείριση των απορριμμάτων. Δυστυχώς η χώρα μας είναι από τις τελευταίες στην Ευρώπη στο θέμα αυτό. Αντιμετωπίζουμε κρίση εμπιστοσύνης, όπως σε πολλές άλλες εκφάνσεις μας, μεταξύ της κοινωνίας, του κράτους και των επενδυτών.
Κάποιοι επενδυτές προσπάθησαν να επενδύσουν αποκλειστικά στη μεγάλη κλίμακα για λόγους οικονομικούς, αγνοώντας τα μικρότερα και διεσπαρμένα έξυπνα συστήματα.
Σήμερα διαθέτουμε εργαλεία με μεγάλη ακρίβεια, ώστε να γνωρίζουμε πως θα ελαχιστοποιηθούν οι όποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται με την εγκατάσταση, την ανάπτυξη δικτύων, τις ανταγωνιστικές δραστηριότητες, κλπ.
Ακόμη και για την αισθητική, αν και οι ανεμογεννήτριες σήμερα είναι σχεδιαστικά αισθητικά πολύ κομψές. Βέβαια είναι άδικη η σύγκριση των ανθρωπογενών παρεμβάσεων με τη φύση, που προφανώς πάντα είναι ωραιότερη. Η δίκαιη αποτίμηση θα πρέπει να γίνεται σε σύγκριση ενός συμβατικού σταθμού μαζούτ ή λιγνίτη με ένα αντίστοιχης ισχύος αιολικό η ηλιοπαραγωγής. Κι εκεί η σύγκριση είναι σαφώς υπέρ των ΑΠΕ, παρά τη μυθολογία που έχει αναπτυχθεί. Αν εξαιρούσαμε την ανθρωπογενή παρέμβαση στο περιβάλλον όπως όλες οι σύγχρονες υποδομές (δομημένο περιβάλλον, δίκτυα κινητής ενέργειας μεταφορών, μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις, ακόμη και μικροκατασκευέςκλπ), θα επιστρέφαμε στην εποχή των σπηλαίων.
Έστω και με κανόνες απλής οικιακής οικονομίας, θα προτιμούσαμε έναν ανανεώσιμο, καθημερινά πόρο, όπως τον ήλιο, τα κύματα και τον άνεμο, αντί να πληγώνουμε τη γη. Ο λιγνίτης και οι υδρογονάνθρακες, ας παραμείνουν εκεί χωρίς να τους κλέψουμε από τις επόμενες γενιές, μέχρι να βρούμε τεχνολογίες που δεν θα επιβαρύνουν τον πλανήτη. Όπως γνωρίζετε στα περισσότερα νησιά μας το πραγματικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής είναι δυσβάστακτα υψηλό. Αν χρησιμοποιούσαμε ΑΠΕ θα μπορούσε να φτάσει κάτω από το μισό, ακόμη και με τις σημερινές τεχνολογίες.
Βέβαια απαιτούνται εργαλεία και αυτό που στο εργαστήριο ονομάζουμε "βιώσιμη χωροθέτηση", ένα πολυπαραμετρικό σύστημα αξιολόγησης που λαμβάνει υπόψη όχι μόνο το αιολικό δυναμικό, αλλά ένα πλήθος περιορισμών, όπως το ευαίσθητο οικολογικό σύστημα, την απόσταση από τις γραμμές μεταφοράς, το οδικό δίκτυο, τις αρχαιολογικές περιοχές, τις εγκαταστάσεις άμυνας, κλπ.

  • Και τέλος, γιατί δεν τον κάνουμε όπως οι Δανοί, που επενδύουν στα υπεράκτια αιολικά πάρκα και δημιουργούν νησιά για ΑΠΕ αφήνοντας ήσυχες της βουνοκορφές;

Πράγματι, στα πλαίσια αυτά έχουμε ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια συστηματική έρευνα για την αξιοποίηση του θαλάσσιου χώρου, είτε προς θαλάσσια αιολικά πάρκα, είτε ως κυματική ενέργεια, ακόμη και για πλωτά συστήματα.
Είναι σε εξέλιξη ερευνητική δραστηριότητα στο εργαστήριο, όπου έχουμε εντοπίσει θέσεις κοντά στο νησί που θα μπορούσαν να εγκατασταθούν 800 MW αιολικής ισχύος.
Οι περιοχές αυτές έχουν πολύ καλές προϋποθέσεις, που ικανοποιούν αυστηρούς κανόνες χωροθέτησης και θα μπορούσαν αν αξιοποιηθούν λύνοντας το γόρδιο δεσμό της εδαφικής χωροθέτησης.
Πάντως, για τους ερευνητές που ασχολούνται με την καθαρή ενέργεια, αποτελεί εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη η θαλάσσια χωροθέτηση μονάδων υδρογονανθράκων και όχι οι ΑΠΕ.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 3/7/2020 στην εφημερίδα "Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ"

Ροή ειδήσεων - ΡΟΗ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ