Αν κάποιος ήξερε την πραγματική ιστορία που κρύβει το Σανατόριο Ιερουσαλήμστο Λουτράκι του Δήμου Μαλεβιζίου ίσως να μην άφηνε σήμερα να χάσκουν τα ερείπιά του… Αλλά αυτό έχει γίνει και με άλλα μνημειακά κτήρια στο Ηράκλειο ακόμα και για αυτά που η ένδοξη ιστορία τους είναι γνωστή. Πόσο μάλλον για το Σανατόριο στον Δήμο Μαλεβιζίου που αφέθηκε στη λήθη με ελάχιστα στοιχεία να είναι γνωστά στο ευρύ κοινό, και με πολλές πληροφορίες να είναι διάσπαρτες και ανακριβείς.
ΕΡΕΥΝΑ Κορίνα Καφετζοπούλου
Πριν ακριβώς ένα χρόνο η "Φωνή του Μαλεβιζίου" είχε παρουσιάσει σημαντικά ντοκουμέντα που κατέρριψαν τον μύθο περί εκκλησιαστικής περιουσίας που στάθηκε εμπόδιο σε όποιες επιδερμικές προσπάθειες έγιναν για την πιθανή αξιοποίηση του, τέλη δεκαετίας 1990, αρχές 2000.
Η πρώτη αποκάλυψη που έφερε στο φως η δημοσιογραφική έρευνα είναι ότι σημερινός ιδιοκτήτης είναι το Κέντρο Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Κρήτης που εποπτεύεται από το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Χαμένο μέσα στους νόμους και τις διατάξεις, το εντοπίσαμε στο νόμο υπ. αριθμ. 2716/1999 (ΦΕΚ 96/Τ.Α' 17/05/1999) για την Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμό των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και άλλες διατάξεις, επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη.
Στο άρθρο 21 το Σανατόριο στο Λουτράκι Μαλεβιζίου αναφέρεται ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου που συστάθηκε με Προεδρικό Διάταγμα του 1925. (Εδώ η έρευνα εντόπισε ένα λάθος που θα αποκαλύψουμε παρακάτω). Αυτό που έμενε εντελώς στην αφάνειαόμως ήταν ο νόμος 2716, όπως προαναφέρθηκε. Σε αυτόν το Σανατόριο φέρει την ονομασία "Νοσοκομείο Φυματιώντων νομού Ηρακλείου"( όπως είναι η πρώτη του ονομασία στο ΦΕΚ 1925), περιοχής Μονής Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου το οποίο συγχωνεύθηκε με το "Θεραπευτήριο Χρονίων Παθήσεων Παιδιών Ηρακλείου Κρήτης σε ένα νέο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Από αυτή τη συγχώνευση δημιουργείται, μόνο στα χαρτιά, το Κέντρο Προστασίας και Αποκατάστασης Παιδιών – Ενήλικων Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες Ηρακλείου Κρήτης, το οποίου υπάγεται στην εποπτεία του υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας με έδρα το Λουτράκι Μαλεβιζίου Ηρακλείου. Ακολουθούν όμως και άλλες αλλαγές σε ονομασία και νομοθεσία. Τελικά, το 2013 η αρμοδιότητα από το υπουργείο Υγείας περνάει στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Αλληλεγγύης. Ο νόμος 4109/2013 (ΦΕΚ Α 16- 23.01.2013), στο άρθρο 9 μεταβιβάζει την αρμοδιότητα και συγχωνεύει ξανά τις Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας (Μ.Κ.Φ.) σε συνιστώμενα ανά Περιφέρεια, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Τότε τα έξι Ν.Π.Δ.Δ., που υπάγονται στην «Περιφέρεια Κρήτης», συγχωνεύονται εκ νέου και συνιστούν νέο Ν.Π.Δ.Δ., με την επωνυμία «ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ», το οποίο διατηρεί τη μορφή του μέχρι σήμερα και κρύβει μέσα στο αλαλούμ των μετονομασιών και των διατάξεων και το Σανατόριο Λουτρακίου, χωρίς βέβαια να το γνωρίζει. Οι «τίτλοι» που συνοδεύουν το Σανατόριο από το 1999- μέχρι το 2003, αναφέρονται και στον νόμο του 2023 είτε ως Κέντρο Αποθεραπείας και Αποκατάστασης είτεως Παιδικό Αναπτυξιακό Κέντρο. Κάπου εκεί μέσα, είναι και αυτή η αναξιοποίητη περιουσία που χάθηκε στα ΦΕΚ που παρουσίασε με την έρευνά της η Φωνή του Μαλεβιζίου, πέρσι
Ίσως γι αυτό εκείνη την εποχή δεν καταγράφηκε το Σανατόριο στα περιουσιακά στοιχεία του νέου Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας της Περιφέρειας Κρήτης και δεν έχει γνώση η σημερινή διοίκηση.
Δώρων άδωρον
Όλο αυτό το διάστημα παρά το γεγονός ότι το θέμα αυτό συζητήθηκε σε ορισμένους κύκλους, δεν υπήρξε καμία δημόσια αντίδραση. Τρεις ωστόσο άνθρωποι ο δημοτικός σύμβουλος Μαλεβιζίου, Μανώλης Παπαδομανωλάκης, ο αρχιτέκτονας Ηρακλής Πυργιανάκης (είχε ασχοληθεί και ως αντινομάρχης Ηρακλείου με το θέμα) και ο πρώην αντιδήμαρχος και νυν σύμβουλος Περιφερειάρχη, Γιώργος Βαλτζάκης με βάση τα στοιχεία του ρεπορτάζ, απηύθυναν επίσημο ερώτημα στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Ηρακλείου περίπου ένα χρόνο μετά τις αποκαλύψεις, στις 17 Σεπτεμβρίου 2024, για διευκρινήσεις ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
Η υπόθεση ανατίθεται σε δικηγόρο για να κάνει έρευνα στο υποθηκοφυλακείο Ηρακλείου, όμως δεν εντοπίζεται τίποτα. Μάταιη κατά πάσα πιθανότητα θα είναι και η έρευνα που γίνεται στο υποθηκοφυλακείο του Αγίου Μύρωνα μετά από προτροπή του κ. Πυργιανάκη προς τον δήμαρχο Μαλεβιζίου, για έρευνα και από τους νομικούς συμβούλους του δήμου. Εκτός από τους μεταγενέστερους νόμους που αποδεικνύουν τον σημερινό ιδιοκτήτη και άλλα γεγονότα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Εκκλησία δεν έχει εμπλοκή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του Σανατορίου από την περίοδο 1924-1925. Αφενός σήμερα στο Κτηματολόγιο δεν έχει δηλωθεί ως εκκλησιαστική περιουσία κατά τις πληροφορίες της Φ.Μ, αφετέρου με τον ν. 3345 (ΦΕΚ 158 Α / 27 Ιουνίου 1925) τα 3/5 της περιουσίας της Μονής Ιερουσαλήμ, περιήλθαν στο Ταμείο Εφέδρων Ηρακλείου.
Με τη δημιουργία του Ταμείου Εφέδρων Πολεμιστών Κρήτης, ιδρύεται ένα Ταμείο σε κάθε νομό. Λειτουργεί ως αυτόνομο, αφού αποτελεί δημόσιο ίδρυμα και μάλιστα είναι υπό τη δικαιοδοσία, τον έλεγχο και την εποπτεία του Υπ. Γεωργίας καθόσον μιλάμε για παραχώρηση αγροτικής γης και κα- μία εμπλοκή πλέον δεν έχει το υπ. Παιδείας και Θρησκευμάτων. Υπάρχει όμως ένα ακόμα στοιχείο που προκύπτει από τη δημοσιογραφική έρευνα. Το 1924 έγινε παραχώρηση από τη Μοναστηριακή Επιτροπή Ηρακλείου.
Οι νέες αποκαλύψεις από τα χειρόγραφα του Νομάρχη Εμμανουήλ Λυδάκη
Το τρίτο και τελευταίο μέρος μιας επίπονης έρευνας και αποκαλυπτικά στοιχεία που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας
Την ιστορία του Σανατορίου Ιερουσαλήμ φρόντισε να τη διαφυλάξει ο ίδιος ο Νομάρχης Ηρακλείου Εμμανουήλ Λυδάκης σε βιβλίο που εκδόθηκε το 1951. Όλο του το έργο και οι φιλικές σχέσεις τον Βενιζέλο, περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια στο βιβλίο με τίτλο «Πως ΗΡΧΙΣΑΝ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΞΕΛΙΧΘΗΣΑΝ ΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΟΥ ΩΣ ΝΟΜΑΡΧΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ».
Οι σελίδες του 73 χρόνια μετά την έκδοση βρίσκονται πλέον στα χέρια της "Φωνής του Μαλεβιζίου" και για αυτό ευχαριστούμε θερμά τον εγγονό του, τέως βουλευτή Στέλιο Ματζαπετάκη, που μας παραχώρησε τα πολύτιμα αυτά στοιχεία. Ένα ξεχωριστό ευχαριστώ οφείλουμε ακόμα σε έναν άνθρωπο. Τον ιστορικό ερευνητή Νίκο Παρασκευά, ο οποίος άναψε φως στην έρευνα που ολοκληρώνει το σημαντικό αυτό κεφάλαιο στην Ιστορία του Ηρακλείου.
Ας δούμε όμως πως περιγράφει ο ίδιος την έναρξη του αγώνα του κατά της φυματίωσης. Πώς παίρνει σάρκα και οστά το όνειρο του για την ανέγερση του Σανατορίου Ιερουσαλήμ, στο Λουτράκι του δήμου Μαλεβιζίου; Ένα έργο που κόστισε 500.000 δραχμές εκείνη την εποχή. Και τέλος πως το 1948 πέφτει οριστικά η ταφόπλακά του. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν τον θεμέλιο λίθο του Σανατορίου, έχουν προηγηθεί δύο ακόμα δομές μεταξύ άλλων από την τιτάνια προσπάθεια Λυδάκη. Η ίδρυση του Πατριωτικού Ιδρύματος Προστασίας του Παιδιού, Τμήμα παροχής εργασίας και το Αντιφυματικό ιατρείο Ηρακλείου. Λόγω της έλλειψης πόρων αναγκάζεται, όπως γράφει, να επιβάλει μία εθελούσια φορολογία. Μια πρόταση που όπως περιγράφει δέχθηκαν με προθυμία οι Ηρακλειώτες. Αυτό κρίθηκε αναγκαίο για την αρτοποίηση του χορηγούμενου από τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό σίτου, όταν ήρθαν οι πρόσφυγες. Αυτή του η κίνηση είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο να επαρκεί η φορολογία για την αρτοποίηση αλλά και να παρουσιάζεται και περίσσευμα το οποίο το χρησιμοποιεί για την κάλυψη των πολλών έκτακτων προσφυγικών αναγκών. Στη συνέχεια λειτουργεί το πρώτο Αντιφυματικό ιατρείο Ηρακλείου. Η φυματίωση εξαπλώνεται & θερίζει Όπως σημειώνει στο βιβλίου του ο νομάρχης Εμμανουήλ Λυδάκης, έχει προκύψει η ανάγκη να θεραπευτούν έφεδροι που γυρνούσαν από το μέτωπο. Υπάρχει υποψία ότι ήτανε φυματικοί και οι οποίοι διέμεναν σε σπίτια τα οποία ήτανε πάρα πολύ μικρά, στενά και κινδύνευαν όχι μόνο οι ίδιοι αλλά και οι οικείοι τους. Ο ίδιος ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος καθώς αυτή η κατάσταση τον βασάνιζε…. Κατόπιν συνεννοήσεως με τον Γενικό Διοικητή Κρήτης, Κατεχάκη έγινε το αντιφυματικό ιατρείο Ηρακλείου και η λειτουργία του ελάττωσε τους φόβους του για τη φυματίωση και ενίσχυσε την απόφαση του για την ίδρυση Σανατορίου στον ν. Ηρακλείου. Η χρησιμότητα και τα αποτελέσματα του Αντιφυματικού Ιατρείου ήταν καθοριστικά για να λάβει σάρκα και οστά η ίδρυσή του.
Η Ίδρυση του Σανατορίου
Από τη φορολόγηση του σίτου υπάρχει ένα κεφάλαιο ύψους 150.000 δραχμών το οποίο αυξανόταν. Αρχίζει να ψάχνει οίκημα κατάλληλο αρχικά επί ενοικίου για την απομόνωση των φυματικών. Όπως προκύπτει από τα γραφόμενα, έχει αρχίσει να κάνει επαφές με τη Μοναστηριακή Επιτροπή Ηρακλείου η οποία είναι διατεθειμένη να του παραχωρήσει επαρκή χώρο για την ανέγερση του Σανατορίου. Γι αυτόν τον σκοπό μεταβαίνει στην Αθήνα και σε συνάντησή του με τον υπουργό Α. Ορφανίδη δεσμεύεται ότι μπορεί να αυξήσει τους πόρους σε 500.000 και ότι έχει βρεθεί λύση με το κτιριακό. Ο υπουργός στη δια ζώσης συνάντηση του ζητά να του τηλεγραφήσει αν προκύψουν ευνοϊκά αποτελέσματα από τις ενέργειές του. Λίγες ημέρες μετά στέλνει τηλεγράφημα και λαμβάνει την απάντηση ότι ο υπουργός αποφάσισε την ίδρυση του Σανατορίου. Με εντολή του υπουργού,φτάνει από την Αθήνα ειδική επιτροπή για να εξετάσει την καταλληλόλητα του χώρου Ιερουσαλήμ και αποφαίνεται υπέρ. Κατόπιν αυτών των διαβεβαιώσεων αλλά και λοιπών αναγκαίων ενεργειών το έργο βγήκε σε μειοδοσία. Μετά την κατοχύρωση έλαβε χώρα η θεμελίωσης παρουσία του Γενικού Διοικητή Κρήτης Κατεχάκη. Είχε σχεδόν αποπερατωθεί το οικοδομικό μέρος και επρόκειτο μάλιστα να γίνει παραλαβή του έργου όταν ο ίδιος αποχώρησε από τη Νομαρχία στις 8 Δεκεμβρίου του 1932.
Η κόντρα Βενιζελικών Αντιβενιζελικών
Παρά το γεγονός ότι αποχώρησε από τη Νομαρχία, η αγωνία για την ολοκλήρωση του έργου, δεν παύει. Όπως περιγράφει ζητούσε κατ' επανάληψη πληροφορίες από τηΝομαρχία για την εξέλιξη του και ελάμβανε πάντοτε την απάντηση ότι χάθηκε ο σχετικός φάκελος! Συνεχίζει την έρευνα του και βρίσκεται προ δυσάρεστης εκπλήξεως όταν μαθαίνει από τον Νομίατρο Νικολακάκη ότι το μέρος που ανεγέρθη το Σανατόριο κρίθηκε ακατάλληλο από ιατρικής απόψεως και ότι επικρατούν σκέψεις για την ανέγερση Σανατορίου στο Νομό Ρεθύμνου. Ο ίδιος απορεί για το πώς κρίθηκε ακατάλληλο αφού Επιτροπή ειδικών φυματιολόγων με τη συμμετοχή του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Υγιεινής κ. Κοπανάρη είχε μεταβεί στο Λουτράκι και όλοι μαζί ομόφωνα αποφάσισαν υπέρ της καταλληλόλητας του χώρου. Ενισχύονται, όπως γράφει, οι υποψίες του ότι κάτι περίεργο συμβαίνει αφού επίσης του λένε ότι χάθηκε ο φάκελος του έργου και μάλιστα αυτό το γεγονός το χαρακτηρίζει ως ανεξήγητο.
Οι νέες προσπάθειες μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και το τηλεγράφημα στον Καλημεράκη
Από το 1932 βρισκόμαστε πλέον στο 1948 Παρά το γεγονός ότι τα χρόνια έχουν περάσει όπως φαίνεται ο Νομάρχης Εμμανουήλ Λυδάκης που μόχθησε για αυτό το έργο,δεν μπορούσε να δεχθεί αυτό που επιχείρησαν να του προσάψουν οι αντιβενιζελικοί, όπως αφήνει να εννοηθεί. Ότι έπραξε δηλαδή με επιπολαιότητα για αυτό το σπουδαίο έργο. Το ενδιαφέρον του παραμένει ζωηρό και τηλεγραφεί στην Αμερική στον Νικόλαο Καλημεράκη από τον Άγιο Μύρωνα τον οποίο δεν γνώριζε προσωπικά αλλά έχει ενημερωθεί για το αξιέπαινο ενδιαφέρον του και τις προσπάθειες που κάνει για την ανέγερση του Βενιζέλειου Σανατορίου. Ο Καλημεράκης λοιπόν απαντά στον Λυδάκη τον Ιούνιο του 1948 τα εξής: «Εφόσον το κτίριο στην Ιερουσαλήμ και ως κτίριο και ως τοποθεσία είναι κατάλληλο ως διαπίστωσα και από τον Άγγλο Φυματιολόγο Μ ο οποίος το είχε επισκεφθεί, θα πρέπει εκεί να στραφούμε για την αποπεράτωσή του». Τέσσερις μήνες μετά, στις 3 Οκτωβρίου 1948, η εφημερίδα «Πατρίδα» δημοσιεύει ένα άρθρο με τον εξής τίτλο: «Η οργάνωση του αντιφυματικού αγώνα» «Προχθές αφίχθησαν εις την πόλη μας η Ελισάβετ Λάρουν, Δανίς ιατρός και Φριδών Λόβε, Αμερικάνος ιατρός μετά του κ. Μπορώ, Συνδέσμου μέλους της Διεθνούς Οργανώσεως Αντιφυματικού Αγώνος…». Ο σκοπός της επίσκεψης ήταν η εφαρμογή του προγράμματος κατά της φυματίωσης. Όλοι μαζί περιόδευσαν στο νομό και συνεργάστηκαν με τον νομίατρο Μ. Λογιάδη. Είχαν επισκεφθεί το ημιτελές Σανατόριο Ιερουσαλήμ εκφράζοντας την ικανοποίηση, ότι μετά την περάτωση του έργου και την έναρξη της λειτουργίας του ιδρύματος, θα καταστεί δυνατόν να διευκολυνθεί ο αντιφυματικός αγώνας… Η μόνη παρατήρηση που έκαναν είναι ότι δεν υπήρχε δρόμος … Λίγο αργότερα στις 27 Νοεμβρίου του 1948 άλλη μια ευχάριστη είδηση ήρθε να αναπτερώσει το ηθικό του, όπως γράφει στο βιβλίο του. Από το Υγειονομικό Κέντρο είχε δοθεί η πληροφορία στον τοπικό Τύπο, ότι το «υπουργείο Υγιεινής αποφάσισε την αποπεράτωση του Σανατορίου Ιερουσαλήμ,του οποίου την ανέγερση είχε αρχίσει πριν πολλά χρόνια ετών το Εφεδρικό Ταμείο, επί του σχεδίου Μάρσαλ». Εκεί το κεφάλαιο Σανατόριο κλείνει οριστικά για τον οραματιστή νομάρχη Εμμανουήλ Λυδάκη. Οι περαιτέρω λεπτομέρειες δεν τον ενδιαφέρουν. Σε αυτό που έδινε σημασία ήταν το γενικό συμπέρασμα. Ότι το Σανατόριο Ιερουσαλήμ αναγνωρίστηκε από τους ειδικούς φυματιολόγους ότι ανεγέρθηκε σε κατάλληλο σημείο… και ότι για τον ίδιο δε θα υπάρχει η γνώμη ότι έπραξε με ασυγχώρητη επιπολαιότητα. Ο ίδιος καταλήγει πολύ χαρακτηριστικά το κεφάλαιο του Σανατορίου. «Διότι δι' εμέ τόσον μοχθήσαντα θα ήτο λυπηρόν αν επικρατεί η γνώμη ότι δεν ενήργησα μετά συνέσεως, αλλά με ασυγχώρητον επιπολαιότητα, προκειμένου περί έργου τοιαύτης σπουδαιότητος. Πάντως μένω ήσυχος διότι εξησφαλίσθη η μέριμνα δια την άμυνα κατά της φυματιώσεως εν τω Νομώ».
Το Σανατόριο στο Βενιζέλειο
Βέβαια όλος αυτός ο μόχθος και του ιδίου και των Ηρακλειωτών που πλήρωσαν στις αρχές της δεκαετίας του 1920, τόσα χρήματα με τη φορολογία τους, αλλά και του Ταμείου Εφέδρων αποδείχθηκε ότι ήταν μάταιος κόπος. Ένα χρόνο μετά το 1949, συνάπτεται σύμβαση μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης, της Αμερικανικής Αντιπροσωπείας, της Παγκρήτιας Ένωσης Κρητών των ΗΠΑ και του Δήμου Ηρακλείου για την κατασκευή του Νοσοκομείου. Οι τρεις πρώτοι αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση και ο Δήμος Ηρακλείου παραχωρεί το οικόπεδο. Εγκαινιάζεται στις 22 Αυγούστου 1953 το νέο νοσοκομείο και ονομάζεται ΠΑΓΚΡΗΤΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΦΥΜΑΤΙΩΝΤΩΝ. Λειτουργεί αρχικά ως σανατόριο. Όλος αυτός ο αγώνας έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, το 1936, όταν Παγκρήτια Ένωση Κρητών Αμερικής αποφάσισε να κατασκευάσει ένα μεγάλο έργο στη μνήμη του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου, το οποίο να έχει παγκρήτιο χαρακτήρα. Την ίδρυση της Παγκρήτιας Ένωσης Αμερικής και του Βενιζέλειου Σανατορίου όπως και πολλά άλλα το Ηράκλειο τα οφείλει στον ευεργέτη Νικόλαο Καλημεράκη ο οποίος έβαλε σκοπό ζωής την ανέγερση του νοσοκομείου. Υπάρχει και άλλη μια λεπτομέρεια, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Νίκο Παρασκευά. Η φυματίωση είχε χτυπήσει και το δικό του σπίτι. Το 1925 είχε χάσει τον αδερφό του Μιχάλη Καλημεράκη, ποιητή και εκδότη. Αν κρίνουμε και από όσα συνέβησαν με το δημόσιο έργο στο Λουτράκι αν δεν υπήρχε Καλημεράκης δεν θα υπήρχε και Βενιζέλειο. Η κουβέντα που κάναμε με τον Ιπποκράτη Μπελαδάκη, εκπρόσωπο Παγκρήτιας Ένωσης Αμερικής, έναν άνθρωπο που έσκυψε στο έργο του Καλημεράκη ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστική, αλλά δεν αφορά την παρούσα έρευνα.
Ο πρώτος αγώνας κατά της φυματίωσης στο Ηράκλειο έληξε με εκκωφαντική σιωπή στο Λουτράκι Μαλεβιζίου
Η έρευνα για το μεγάλο θέμα του Σανατορίου Ιερουσαλήμ, το οποίο ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1925 και το 1932 ήταν σχεδόν έτοιμο, είδαμε ότι επηρεάστηκε από την πολιτική κόντρα Βενιζελικών και Λαϊκού Κόμματος. Δεν έτυχε όμως καλύτερης τύχης ούτε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην μεταπολεμική Ελλάδα. Τον Απρίλιο του 1948, όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός ερευνητής Νίκος Παρασκευάς, στον Χανιώτη Υπουργό Υγιεινής Ευστράτιο Γεωργιλαδάκη, επί κυβερνήσεως Σοφούλη, ο Γιάννης Φουντουλάκης από τον Κρουσώνα, προτείνει αντί Σανατορίου στην Ιερουσαλήμ να γίνει πρεβαντόριο. Η πρόταση δεν περνά. Τα λεφτά που συγκεντρώνονταν από το υστέρημα των πρώτων μεταναστών Κρητών της Αμερικής, με τον τιτάνιο αγώνα του Νικόλαου Καλημεράκη θα πήγαιναν στο Βενιζέλειο. Με αυτόν τον τρόπο έπεσε οριστικά ταφόπλακα στο Σανατόριο στο Λουτράκι. Στο Βενιζέλειο ήταν επίσης πιο εύκολη η πρόσβαση σε τροφή και νερό. Ο ρόλος του Ταμείου Εφέδρων Όπως προαναφέρθηκε, το 1925 ιδρύθηκε, ανά νομό το Ταμείο Εφέδρων (Το ταμείο διαλύθηκε το 1957). Σκοπός είναι να αποκτήσουν γη οι έφεδροι που έχουν πολεμήσει και οι ανάπηροι πολέμου που δεν μπορούν να εργαστούν. Την περιουσία και τους πόρους του Ταμείου αποτελούν οι αγροτικές μοναστηριακές εκτάσεις οι οποίες αναγκαστικά απαλλοτριώνονται και στη δικαιοδοσία του Ταμείου περιήλθαν πολλές εκτάσεις μεταξύ αυτών και του Σανατορίου, για αυτό είναι και υπεύθυνο το υπ. Γεωργίας. Εξαιρούνται τα μουσουλμανικά και όσα και όσα ήδη έχουν απαλλοτριωθεί υπέρ Δήμων, Κοινοτήτων ή προς κοινωφελή σκοπό. Σύμφωνα με τον κ. Παρασκευά σε όλη την Κρήτη διανέμονται περί τα 300.000 στρέμματα. Σε αυτή την περιουσία όπως ήδη έχει γράψει ο Λυδάκης είναι και το σημείο που άρχισε να κατασκευάζεται το Σανατόριο. Στο 9μελές διοικητικό συμβούλιο συμμετέχει ο νομάρχης και αντιπρόσωπος της μοναστηριακής επιτροπής μεταξύ άλλων. Ως αυτόνομο ίδρυμα προχωρεί σε αυτοτελείς πράξεις. Αυτός είναι ο λόγος που κ. Παρασκευάς, θεωρεί σχεδόν αδύνατο να υπάρχει πράξη παραχώρησης στο υποθηκοφυλακείο. Ως προς το Σανατόριο εκτιμά ότι την πρώτη ταφόπλακα την έβαλε η πολιτική αντιπαλότητα της εποχής, όταν Γενικός Διοικητής Κρήτης ήταν ο Βασίλειος Μεϊμαράκης.
Για πρώτη φορά στη δημοσιότητα το προεδρικό διάταγμα ιδρύσεως και ένα τυπογραφικό λάθος!
Όπως προαναφέρθηκε στον νόμο υπ. αριθμ. 2716/1999 (ΦΕΚ 96/Τ.Α' 17/05/1999), εγγράφεται το Σανατόριο Μονής Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου που συστάθηκε από 7 Φεβρουαρίου 1925, Προεδρικό Διάταγμα ΦΕΚ 33 Α' /1925). Αν κάποιος διαβάσει όμως το συγκεκριμένο ΦΕΚ βλέπει ότι δεν υπάρχει αναφορά στο Σανατόριο. Τι έχει συμβεί; Η δημοσιογραφική έρευνα εντόπισε το λάθος και το ορθό προεδρικό διάταγμα ίδρυσης. Πρόκειται για το ΦΕΚ 39 Α'/1925 και όχι το ΦΕΚ 33Α'/1925. Σε αυτό προβλέπεται η ίδρυση Νοσοκομείου Φυματιώντων νομού Ηρακλείου, στη Μονή Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου όπου σκιαγραφείται και το οργανόγραμμά του. Ένα μήνα σχεδόν μετά η είδηση γράφεται στον τοπικό τύπο. Στις 11 Μαρτίου 1925 η Νέα Εφημερίδα του Ηρακλείου γράφει: "Εδημοσιεύθη το διάταγμα δια την ίδρυσιν του Σανατορίου εν τη Μονή Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου. Εις το Σανατόριο θα υπάρχουν 100 κλίναι, το προσωπικόν δε θα απαρτίζεται εκ 40 προσώπων. Ο κ. Νομάρχης κατά την χθεσινήν του μετάβασιν εκανόνισε τα της λειτουργίας του Σανατορίου".
Αντί επιλόγου
Η έρευνα της Φωνής του Μαλεβιζίου παρουσιάζει με ντοκουμέντα την Ιστορία του Σανατορίου στο Λουτράκι του Δήμου Μαλεβιζίου, και καταρρίπτει εμπόδια που φάνταζαν ανυπέρβλητα. Ευελπιστούμε ότι ο επίλογος ακόμα δεν έχει γραφτεί και ότι αυτή τη φορά θα υπάρξει αντίδραση από τους τοπικούς φορείς για την τύχη του. Άλλωστε έχει περάσει ήδη ένας αιώνας….
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική του παρόντος σε οποιοδήποτε χωρίς προηγούμενη άδεια της έχουσας τα πνευματικά δικαιώματα Κορίνας Καφετζοπούλου , Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.
