Ενδοσχολική βία: Υπάρχει τρόπος να λυθούν οι διαφορές ειρηνικά

Πως λειτουργεί η διαμεσολάβηση στο σχολικό περιβάλλον της Τυλίσου

Ρεπορτάζ: Κορίνα Καφετζοπούλου

Στο τραπέζι μιας μικρής αίθουσας του Γυμνασίου Τυλίσου, λίγο πριν την έναρξη των ενδοσχολικών εξετάσεων, κάθισαν εννέα άτομα για να συζητήσουν ένα σοβαρό θέμα.

Καθ' όλη τη διάρκεια της συζήτησης, ούτε μια φορά δεν ακούστηκε η μία φωνή πάνω στην άλλη. Όλοι οι συνομιλητές συμπλήρωναν ο ένας τον άλλον, παραθέτοντας την δική τους άποψη, ώσπου το τελικό συμπέρασμα είχε βγει. Η μέθοδος της διαμεσολάβησης έχει ωριμάσει εννέα έφηβες ηλικίας 14-15 ετών, να αντιμετωπίσουν όλες τις δυσκολίες της ζωής, τις εντάσεις και τις διαφορές με τρόπο που ενήλικες θα ζήλευαν.

Τι το διαφορετικό έχει αυτή η ομάδα παιδιών; Τι διδάχθηκε στο Γυμνάσιο της Τυλίσου; Το μεγαλύτερο ίσως εφόδιο. Την τέχνη της διαμεσολάβησης και την απόδειξη ότι υπάρχει εναλλακτικός τρόπος επίλυσης των διαφορών. Για αυτό το θέμα μίλησαν στη Φωνή του Μαλεβιζίου η υπεύθυνη του προγράμματος και οι διαμεσολαβητές του Γυμνασίου Τυλίσου.

Η αρχή

Πριν περίπου δέκα χρόνια η καθηγήτρια Γαλλικών Μαρία Αναστασάκη αποφάσισε να υλοποιήσει το πρόγραμμα της διαμεσολάβησης μέσα από κατάλληλη εκπαίδευση.

Η ίδια μίλησε στη Φ.Μ για το πρόγραμμα, ενώ ακολουθούν αναλυτικά στοιχεία και πίνακες με τα συμπεράσματα από τη δική της παρουσίαση.

"Το πρόγραμμα της διαμεσολάβησης είναι η διαδικασία η οποία επιτρέπει την παρέμβαση εκπαιδευμένων προσώπων που δεν έχουν εμπλακεί στη σύγκρουση, προκειμένου να ξεπεραστεί η σχέση ισχύος μεταξύ των εμπλεκόμενων και να βρεθεί μία λύση, η οποία δεν θα έχει νικητή ή χαμένο (Diaz, B., Liatard-Dulac, 1999: 11)

Στη σχολική διαμεσολάβηση ή διαμεσολάβηση συνομηλίκων, τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει μια ομάδα διαμεσολάβησης εκπαιδευμένων και καταρτισμένων μαθητών, οι οποίοι θα μπορούσαν να διαχειριστούν ειρηνικά, περιστατικά ενδοσχολικών συγκρούσεων, τα οποία έχουν αρνητική επιρροή στη μαθησιακή διαδικασία και στις διαπροσωπικές σχέσεις των μαθητών εντός του σχολικού πλαισίου.

Τα οφέλη αυτής της διαδικασίας είναι πολλαπλά για όλη τη σχολική κοινότητα.
Στην ουσία και στο τελικό της αποτέλεσμα δύναται-μεταξύ άλλων- να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών και να προωθήσει την αλληλεγγύη μεταξύ τους, να ενθαρρύνει τον διάλογο και τη συνεργασία, να αναδείξει τα πλεονεκτήματα της ενεργούς ακρόασης και να προκρίνει τη δημοκρατικότητα στο σχολείο".
Μιλώντας στη Φωνή του Μαλεβιζίου η κα Αναστασάκη, πάντως δήλωσε ότι ειδικά η φετινή ομάδα ήταν αποτελεσματική πέρα από κάθε προσδοκία.

Οι διαμεσολαβητές έμαθαν να είναι υπεύθυνες αλλά και να προλαμβάνουν καταστάσεις. Δε δίστασε μάλιστα να πει με περηφάνεια ότι πραγματικά φέτος ήταν αχρείαστη και ένιωσε περιττή!

Πως λειτουργεί η διαμεσολάβηση

"Στη διαμεσολάβηση έρχονται κάποια παιδιά που έχουν παρεξηγηθεί μεταξύ τους και έχουν εμπλακεί σε έναν καβγά ή μια φασαρία με διάφορους τρόπους.
Μπορεί ένας καθηγητής να προκαλέσει τη διαμεσολάβηση ή η διαμεσολαβητές όταν περιστατικό πέσει στην αντίληψή τους. Υπάρχει και ένα κουτί που οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ζητήσουν ένα ραντεβού αφήνοντας ένα σημείωμα για κάτι που έχει συμβεί.

Η διαδικασία που ακολουθείται στη διαμεσολάβηση είναι πολύ συγκεκριμένη: κατά την πρώτη συνάντηση, οι εμπλεκόμενοι μαθητές, αφού εκφράσουν τις απόψεις τους και τα συναισθήματά τους για τη διαφωνία τους, οδηγούνται σε μια κοινά αποδεκτή λύση με τη βοήθεια των διαμεσολαβητών, χωρίς ωστόσο αυτοί οι τελευταίοι να προτείνουν λύσεις. Οι εμπλεκόμενοι μαθητές, αφού καταλήξουν σε συμφωνία, υπογράφουν ένα είδος συμφωνητικού. Καλούνται ξανά μετά από μία εβδομάδα για να διαπιστωθεί εάν τηρήθηκε η συμφωνία τους. Στη συνέχεια συμπληρώνουν ένα σύντομο ανώνυμο ερωτηματολόγιο, μέσω του οποίου διερευνώνται ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της διαμεσολάβησης και των διαμεσολαβητών".

Συμπεράσματα

"Το ότι η συντριπτική πλειοψηφία δεν ήρθε ξανά σε ρήξη μετά τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, σημαίνει ότι εδραιώνεται η τάση της ειρηνικής επίλυσης των συγκρούσεων, αλλά και ότι τα παιδιά κρατούν τον λόγο τους όταν αναφέρουν ότι δεν θα τσακωθούν ξανά!

Τέλος, ένα ακόμη ελπιδοφόρο μήνυμα που δίνεται από τις απαντήσεις είναι ότι τα παιδιά πιστεύουν στην αξία της διαμεσολάβησης και της επίλυσης των διαφορών με πολιτισμένο και ήπιο τρόπο.
Θεωρούν ότι η διαμεσολάβηση μπορεί να προσφέρει λιγότερη βία και περισσότερη ηρεμία και γαλήνη στη σχολική καθημερινότητα.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη να βρίσκονται σε ένα ασφαλές και ήρεμο περιβάλλον όπου τους συμπεριφέρονται ως ισότιμα μέλη μιας δημοκρατικής κοινότητας και τους δίνεται η δυνατότητα να επικοινωνούν εκφράζοντας τις απόψεις και τα συναισθήματά τους ποικιλοτρόπως. Η διαμεσολάβηση έχει αποδειχτεί ως ένας εναλλακτικός τρόπος επικοινωνίας και ως σημαίνων παράγοντας εκδημοκρατισμού της σχολικής κοινότητας".

«Μάθαμε να συνεργαζόμαστε να ακούμε και να επιλύουμε και τις προσωπικές μας διαφορές»

Πως αυτό λειτουργεί από τη θεωρία στην πράξη και τι επί της ουσίας έμαθαν οι μαθήτριες ως διαμεσολαβητές το εξήγησαν οι ίδιες στη "Φωνή του Μαλεβιζίου". Ως γενικό συμπέρασμα πάντως είναι χρήσιμο να τονιστεί ότι οι μαθήτριες το πρώτο που έμαθαν μέσω της Διαμεσολάβησης πριν πάνε στην επίλυση θεμάτων προς τρίτους είναι να διαχειρίζονται πρώτα τα συναισθήματά τους και να αποφεύγουν τις συγκρούσεις τόσο στο οικογενειακό όσο και στο ευρύτερο σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Μύριαμ Σαλούστρου

Η συμμετοχή μου στο πρόγραμμα της σχολικής διαμεσολάβησης, πραγματικά με έχει βοηθήσει στην επίλυση προσωπικών μου ζητημάτων, αλλά σε μεγάλο βαθμό και στο να γίνω καλύτερη ακροάτρια. Ήταν μια πολύ ευχάριστη και ξεχωριστή εμπειρία, που μου άρεσε αρκετά, γιατί έμπαινα στη διαδικασία να βοηθήσω άλλα παιδιά του σχολείου να επιλύσουν το πρόβλημα τους και αυτό με έκανε περήφανη για τον εαυτό μου.

Ελευθερία Νεονάκη

Η διαμεσολάβηση ήταν μια αξέχαστη εμπειρία για εμένα. Μου έμαθε να συνεργάζομαι με άλλους ανθρώπους και τον καλύτερο τρόπο για να τους βοηθήσω να λύσουν τις διαφωνίες τους, τον διάλογο. Όλος αυτός ο χρόνος που περάσαμε όλη η ομάδα μαζί πραγματικά άξιζε και εύχομαι και στους μελλοντικούς διαμεσολαβητές να απολαύσουν αυτή την ευκαιρία όπως κι εγώ. Ήταν μια μοναδική εμπειρία και είμαι πολύ χαρούμενη και ευγνώμων που είχα τη δυνατότητα να συμμετάσχω κι εγώ σε αυτή την ομάδα. Επιπλέον θα ήθελα να ευχαριστήσω την κα Μαρία Αναστασάκη που δημιούργησε και κατεύθυνε την ομάδα μας με τον καλύτερο τρόπο.

Ελευθερία Μπαγκέρη

Προσωπικά, η εμπειρία μου με την διαμεσολάβηση μου πρόσφερε και μου έμαθε πολλά. Για παράδειγμα, μου έμαθε να λύνω τα προβλήματα μου με ηρεμία και χωρίς να πανικοβάλλομαι και να είμαι ψύχραιμη ότι κι αν γίνει. Τη διαδικασία που ακολουθούσαμε την ώρα της διαμεσολάβησης έμαθα να την κάνω και εγώ η ίδια από μόνη μου όταν υπήρχε κάποιο πρόβλημα ή ένας τσακωμός. Επίσης, η διαμεσολάβηση μου έμαθε να αφήνω και τους άλλους ανθρώπους να μιλήσουν με την σειρά τους, ώστε έτσι όλοι να έχουν μία σειρά.

Χρύσα Ζερβού

Χάρη στη διαμεσολάβηση, μπόρεσα να ελέγξω και εγώ η ίδια τα συναισθήματα μου , να λύνω με συζήτηση και ενσυναίσθηση τις διαφορές μου και βοήθησα μαθητές με την συνεργασία των υπόλοιπων διαμεσολαβιτριών να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν μεταξύ τους. Οι συζητήσεις, οι δράσεις και ο χρόνος που περάσαμε μαζί ως ομάδα ήταν παράγοντες για να θέλουμε να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε και να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό όσον αφορά στη διαμεσολάβηση. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα την κα Μαρία Αναστασάκη για τον χρόνο που αφιέρωσε, τις γνώσεις που μας μεταλαμπάδευσε, την εμπιστοσύνη που μας έδειξε, όπως και την μοναδική εμπειρία που μας έδωσε, να συμμετάσχουμε στην διαμεσολάβηση. Θα ήθελα όμως να ευχαριστήσω και τα κορίτσια που συνεργάστηκα μαζί και να πω, πως δε νομίζω να μπορούσα να συνεργαστώ με άλλους τόσο ευχάριστα και αξέχαστα. Τους ευχαριστώ που σχηματίσαμε κοινές αναμνήσεις και εξελιχθήκαμε μαζί ως άτομα.

Ελένη Αγγουριδάκη

Η Διαμεσολάβηση κατάφερε να μου προσφέρει πολλά. Αρχικά οι αναμνήσεις που έχουν πολλές κατηγορίες. Για παράδειγμα η συνεργασία με τα υπόλοιπα, υπέροχα μέλη, οι αστείες μας στιγμές αλλά και οι φορές που στρωθήκαμε στη δουλειά. Τέλος, η επικοινωνία με τα παιδιά όλου του σχολείου. Οι γνώσεις κι αν έχουν πολλές κατηγορίες. Καταρχάς, είμαι σίγουρη πως είμαι μια καλύτερη ακροάτρια λόγο της Διαμεσολάβησης, αλλά και πιο υπομονετική. Πραγματικά, δεν υπήρχε μεγαλύτερη ικανοποίηση και ευχαρίστηση από αυτήν που έπαιρνα όταν τα παιδιά, μας εμπιστεύονταν και τελικά καταφέρναμε να επιλύσουμε το πρόβλημά τους. Θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ την καθηγήτρια μας, Μαρία Αναστασάκη, που ήταν πάντα εκεί για εμάς, χωρίς να μας κρίνει ακόμη και όταν κάναμε κάποιο σοβαρό λάθος. Που μας χάρισε αυτή την μοναδική εμπειρία την οποία είμαι σίγουρη, ότι ποτέ καμία μας δεν θα ξεχάσει.

Κάλλια Βολιτάκη

Προσωπικά έχω αποκομίσει από τη Διαμεσολάβηση όμορφες και χρήσιμες εμπειρίες. Η συμμετοχή μου στην ομάδα με έχει βοηθήσει σε πολλούς τομείς στην καθημερινότητά μου.
Αρχικά μπορώ να μιλάω με τους συνανθρώπους μου χωρίς να υπάρχουν εντάσεις και διακοπές από το πρόσωπο μου, κατά τη διάρκεια της συζήτησης μας. Επιπλέον, έχω μάθει να ανταπεξέρχομαι καλύτερα στις ομαδικές δραστηριότητες χάρη στη σχέση κατανόησης και σεβασμού που έχω αναπτύξει με τις υπόλοιπες διαμεσολαβήτριες!
Τέλος, είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη που είχα την ευκαιρία να ενταχθώ σε αυτή την εξαιρετική ομάδα, η οποία μου χάρισε στιγμές και αναμνήσεις που θα κουβαλάω για πάντα μαζί μου!

Μαρία Κιαγιαδάκη

Για μένα ήταν μια μοναδική εμπειρία. Είχα μια δυσκολία στο να προσαρμοστώ αλλά γνώρισα πολλά άτομα έκανα νέες φιλίες και ανέπτυξα μια συμπεριφορά που είναι κατάλληλη για την ηλικία μου. Που δεν περιέχει καθόλου τη βία περιέχει μόνο τη συζήτηση γιατί αυτός είναι και ο σκοπός της διαμεσολάβησης να επιλύσει τις διαφορές μέσω της συζήτησης και της εμπιστοσύνης. Υπάρχουν παιδιά απέναντί μας που είναι άγνωστα και βλέπουμε μια εμπιστοσύνη τόσο μεγάλη που μας συγκινεί πραγματικά. Αυτό και μόνο άλλαξε την ποιότητα της ζωής μου. Επειδή τη διαδικασία της διαμεσολάβησης τη χρησιμοποιώ και στο οικογενειακό μου περιβάλλον.

Γεωργία Κοτσίφη

Το πρόγραμμα σχολικής διαμεσολάβησης με έχει βοηθήσει πάρα πολύ ειδικά στα συναισθήματά μου και όπως χειρίζομαι ορισμένα θέματα.
Πριν τη διαμεσολάβηση νευρίαζα και έκλαιγα εύκολα. Με τη διαμεσολάβηση έμαθα να τα χειρίζομαι αυτά και τώρα όλα αυτά έχουν βελτιωθεί και είμαι χαρούμενη για αυτό.

*Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Φωνή του Μαλεβιζίου στις 08/06/2023