Στο "φως" η ιστορία και η πυρπόληση του 1822

Ξεκίνησε η ανάδειξη του ιστορικού Ναού του Αγίου Χαραλάμπους στον Κρουσώνα

Αποκαλυπτικά ιστορικά στοιχεία από το ολοκαύτωμα του Ιερού Ναού Αγίου Χαράλαμπους στον Κρουσώνα, τον Ιούλιο του 1822, φέρνουν στο φως οι εργασίες για την αποκατάσταση του που έχει ήδη ξεκινήσει.

Της Χρυσούλας Καλλιγιαννάκη

Μαύρα σημάδια από τον καπνό και την φωτιά στην τοιχοποιία εντός του Ναού-μάρτυρες του ολοκαυτώματος- που έγινε η αιτία να τραπεί σε φυγή ο Σερίφ Πασάς από την ευρύτερη περιοχή του Μαλεβιζίου, αποκαλύπτονται τώρα με την έναρξη των πρώτων εργασιών καθαίρεσης των εσωτερικών επιχρισμάτων.

 

Εντός του ναού είναι ευδιάκριτη και η οπή που άνοιξαν οι Κρουσανιώτες επαναστάτες στη νοτιοανατολική πλευρά του ναού, απ' όπου πέταξαν τις εμπρηστικές ύλες για την πυρπόλησή του.

Τις τελευταίες ημέρες έχει απομακρυνθεί σχεδόν στο σύνολό τους τα εσωτερικά επιχρίσματα, αποκαλύπτοντας την σύνδεση του ναού με την ιστορία του!

Εκτιμάται μάλιστα πως στην εξέλιξη των εργασιών θα υπάρξουν πολλά αποκαλυπτικά ευρήματα από την πυρπόληση του 1822, που θα πιστοποιήσουν περισσότερο την αξία του σημαντικού ναού για την Ελληνική Επανάσταση, στην Κρήτη. Η αναστήλωση του Ιστορικού Ναού του Αγίου Χαραλάμπους & Μεταμόρφωση Σωτήρος, που αποτελεί από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά και ιστορικά μνημεία της Κρήτης, δρομολογήθηκε μετά την υπογραφή της σχετικής σύμβασης στα μέσα Νοεμβρίου από την Περιφέρεια, που σηκώνει το βάρος του σπουδαίου αυτού έργου. Στην ουσία αποτελεί την Β΄ φάση για την πλήρη αποκατάσταση και ανάδειξη του ναού.

Ο γνωστός Κρουσανιώτης Αρχιτέκτονας, Ηρακλής Πυργιανάκης, από το 2017 με τεχνική του έκθεση προς την Αρχαιολογική Υπηρεσία Ηρακλείου προτείνει να γίνουν συγκεκριμένες εργασίες στο εσωτερικό του Ναού μέσα από τις οποίες θα έρθουν στο «φως» σπουδαία ευρήματα.

Μια μάλιστα από αυτές παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς πέρα από τα ευρήματα του καπνού στους τοίχους, εκτιμά πως από τον καθαρισμό της επιφάνειας του αρχικού δαπέδου, μπορεί να υπάρχουν τυχών αποτυπώματα ανθρωπίνων σωμάτων από τη μεγάλη σφαγή του 1822.

Ο ίδιος περιγράφει στην τεχνική έκθεση αλλά και στην Φωνή του Μαλεβιζίου, πως μετά τον καθαρισμό της επιφάνειας του αρχικού δαπέδου που αποτελείται από αστρα-άσβεστο, στα σημεία που τυχόν υπάρχουν αποτυπώματα ανθρώπινων σωμάτων, θα πρέπει να μείνουν ορατά και να επικαλυφθούν τα σημεία αυτά, με άθραυστο διαφανές τζάμι. Προτείνει μάλιστα κατασκευή νέου δαπέδου, αφού προηγουμένως τοποθετηθεί ψηφίδα για εξομάλυνση των επιφανειών.

Ο Ηρακλής Πυργιανάκης υπογραμμίζει και δείχνει με το φωτογραφικό του φακό, πως τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά διακρίνεται στα κάγκελα του παραθύρου του Ναού το αποτύπωμα βολίδας από τους εσωτερικούς αλλά και από τους εξωτερικούς πυροβολισμούς, στοιχείο που επίσης θα πρέπει να αναδειχθεί στην παρούσα αναστήλωση του.

Τι προβλέπει το έργο

Το έργο προβλέπει εργασίες αποκατάστασης στο εσωτερικό του δίκλιτου ναού, με πλήρη συντήρηση και ανακαίνιση της τοιχοποιίας, των επιχρισμάτων και των δαπέδων, και πλήρεις ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες. Επιπλέον προβλέπει την ανάδειξη των ιστορικών στοιχείων πυρπόλησης του 1822 στον ναό, και βέβαια των σωζόμενων κειμηλίων, που διασώζονται στο εσωτερικό του.

Οι προβλεπόμενες εργασίες, αποτελούν τη δεύτερη παρέμβαση της Περιφέρειας Κρήτης για τη ανάδειξη και αποκατάσταση του ιστορικού ναού, το εξωτερικό κέλυφος του οποίου και ο περιβάλλον χώρος έχει ήδη αποκατασταθεί, με τη χρηματοδότηση επίσης της Περιφέρειας Κρήτης.

Η σκάλα που ενοποιούσε δύο Ναούς

Στην περιήγηση μας πριν λίγες ημέρες στον Άγιο Χαράλαμπο μας συνοδεύει ο πατήρ Εμμανουήλ Φασουλάκης από τους παλαιότερους εφημέριους του χωριού καθώς και ο Κρουσανιώτης ιστορικός ερευνητής Γιώργης Ξυλούρης, οι οποίοι στέκονται μπροστά από την ανάγλυφη επιγραφή, που αναγράφει την ημερομηνία ανακαίνισης του Ναού το 1815, 6 χρόνια πριν την Επανάσταση του 1822.

Πριν εκείνη την ανακαίνιση ο Ναός που ήταν αφιερωμένος στην Μεταμόρφωση του Σωτήρως και είχε ξύλινη οροφή.

Ο Άγιος Χαράλαμπος πέρασε στη συνείδηση του κόσμου ως τουρκομάχος και προστάτης των Χριστιανών. Για το λόγο αυτό το ένα κλίτος της εκκλησίας του Ιησού Χριστού αφιερώθηκε στον Άγιο Χαράλαμπο ο οποίος μάλιστα απεικονίστηκε στα εικονίσματα να ποδοπατεί μία μαυροφόρα γυναίκα, προσωποποίηση της φοβερής πανούκλας, που θέριζε την Κρήτη και πέθαναν όλοι οι Τούρκοι εκτός από αυτόν που στην λιτανεία των εικόνων, μετά την ανακαίνιση και την συντήρηση των εικόνων, υπερασπίστηκε τους Χριστιανούς.

Ο Γιώργης Ξυλούρης μας δείχνει μια παλαιά φωτογραφία του Ναού γύρω στο 1930 όπου στην δεξιά πλευρά διακρίνονται τα σκαλοπάτια που οδηγούσαν στην Παναγία την Κερά. Η σκάλα εκείνη ουσιαστικά σύνδεε και ενοποιούσε τους δύο Ναούς, που αποτελούν ιστορικά μνημεία. Δυστυχώς παρά τις παραινέσεις για επαναφορά της σκάλας η αρχαιολογική Υπηρεσία έχει απορρίψει την σχετική πρόταση.

Όπως επισημαίνει ο κ. Ξυλούρης το ύψος της οροφής του Ναού από το κεκλιμένο έδαφος με τα σκαλοπάτια ήταν περίπου 1,5 μέτρο και από αυτό το σημείο ανέβηκαν οι επαναστάτες και πυρπόλησαν τους Τουρκαλβανούς μισθοφόρους.

Στην φωτογραφία αριστερά του Ναού διακρίνεται επίσης ο λιθόκτιστος αυλόγυρος.

Εντός του ναού ο ιερέας μας δείχνει επίσης και τις οπές στην τοιχοποιία όπου, εκείνη την εποχή είχαν τοποθετήσει αυτοσχέδια ηχητική εγκατάσταση, όπως ο ίδιος μας είπε.

Άγνωστες μαρτυρίες που αποκαλύπτονται

Ο εν λόγω ναός είχε σημαντικό ρόλο στα νικηφόρα επαναστατικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην περιοχή του ορεινού Μαλεβιζίου και του Μυλοποτάμου, κατά τον δεύτερο χρόνο της Επανάστασης, με επίκεντρο τον Κρουσώνα, που οδήγησαν στην γενίκευση της επανάστασης στην κεντρική και ανατολική Κρήτη, όπως γράφει και ο γνωστός Κρουσανιώτης ιστορικός ερευνητής Μύρων Ξυλούρης.

Ο Ναός του Αγίου Χαραλάμπους του Κρουσώνα, πυρπολήθηκε από τους Χριστιανούς επαναστάτες, προκειμένου να εξολοθρευτούν 370 επίλεκτοι Τουρκαλβανοί του επιτιθέμενου οθωμανικού στρατού, οι οποίοι κατέφυγαν σε αυτόν μετά από μάχες που είχαν προηγηθεί. Κατά την είσοδο τους στον περίβολο της εκκλησίας οι Τουρκαλβανοί πρόλαβαν και άρπαξαν ως όμηρο ένα μικρό παιδί που βρέθηκε μπροστά τους, που ήταν το μοναχοπαίδι του Κρουσανιώτη πρόκριτου Κριτσώτη. Ο νεαρός Κριτσωτάκης που θυσιάστηκε με απόφαση του ίδιου του πατέρα, βρέθηκε μετά την πυρπόληση ανάμεσα σε άλλα πτώματα πλάι στην Αγία Τράπεζα αποκεφαλισμένος.

Οι επαναστάτες μετά τη νίκη τους επιδόθηκαν στην λαφυραγωγία αφού οι μισθοφόροι Τουρκαλβανοί είχαν αρκετά χρυσά νομίσματα στις ζώνες τους καθώς και αρκετά όπλα. Ο Ηρακλής Πυριανάκης μάλιστα επικαλούμενος μαρτυρία του Μιχάλη Δρακουλάκη, μας παραχώρησε την φωτογραφία που χρονολογείται στις αρχές του 19ού αιώνα και απεικονίζει την πρώτη γυναίκα του πατέρα του, Νικολάου Δρακουλάκη, το γένος Ιερωνυμίδη, που φορά ως κόσμημα τα ασημένια νομίσματα, προερχόμενα από τη λαφυραγωγία.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες η γιαγιά του Νικολάου Δρακουλάκη αμείφτηκε με τα νομίσματα που βρέθηκαν στα ρούχα των μισθοφόρων τουρκαλβανών, καθώς βοήθησε στην απομάκρυνση και ενταφιασμό των νεκρών από την πυρπόληση του ναού.

Μαλεβίζι - ΡΟΗ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ