Πώς να ενισχύσουμε την υγεία και το ανοσοποιητικό μας σύστημα αυτό το καλοκαίρι

Του Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς

Το καλοκαίρι είναι μια περίοδος, που οι περισσότεροι περιμένουμε ως μοναδική ευκαιρία για να ξεκουραστούμε και να συγκεντρώσουμε δυνάμεις για τη χρονιά που έρχεται.

Είναι σημαντικό να διατηρούμε την καλύτερη δυνατή κατάσταση υγείας. Η μεταβολική κατάσταση του οργανισμού συνδέεται άμεσα με τους μηχανισμούς προστασίας από ιούς και την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ένας υγιής οργανισμός χωρίς ελλείψεις, είναι σε θέση να διαχειριστεί καλύτερα έναν λοιμογόνο παράγοντα και να ανακάμψει ταχύτερα μετά από νόσο ή έκθεση σε συνθήκες στρες.


Έκθεση στον Ήλιο, βιταμίνη D, Αυτοάνοσα & Χρόνια Νοσήματα

Η βιταμίνη D, είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Έχει ανοσορυθμιστική δράση, που σημαίνει ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, όταν αυτό είναι πιο αδύναμο και το καταστέλλει, όταν αυτό υπερ-λειτουργεί.

Γνωρίζουμε ότι άτομα με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, είναι πιο ευάλωτα στις λοιμώξεις του αναπνευστικού και έχουν αυξημένο κίνδυνο νόσου.

Μέσα από την κλινική μας εμπειρία, βλέπουμε ότι το σύνολο σχεδόν των ασθενών με αυτοάνοσα και χρόνια νοσήματα, όπως νόσο του Χασιμότο, νόσο του Crohn, ρευματοειδή αρθρίτιδα, διαβήτη, καρδιολογικά νοσήματα, έχουν σημαντική έλλειψη βιταμίνης D ή και αντίσταση στην D^[1].

Ασθενείς με αυτοανοσία, χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D για να επιτύχουν το ίδιο βιολογικό αποτέλεσμα, σε σχέση με άτομα που δεν εμφανίζουν αντίσταση στη συγκεκριμένη βιταμίνη^[2]. Η χορήγηση θεραπευτικών δόσεων βιταμίνης D σε αυτούς τους ασθενείς, αποτελεί σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης αυτής της κατηγορίας νοσημάτων.

Υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D, έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης αυτοάνοσων νοσημάτων, πολλών χρόνιων ασθενειών και με χαμηλότερη θνησιμότητα από οποιαδήποτε αιτιολογία^[3][4][5][6].

Η έκθεση στον ήλιο μέχρι την απόκτηση ρόδινης απόχρωσης του δέρματος, με την προστασία πιο ευαίσθητων περιοχών του σώματος, όπως το πρόσωπο και την εφαρμογή αντιηλιακού στη συνέχεια,  μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα της βιταμίνης D με ασφάλεια και να ενισχύσει την υγεία. Ωστόσο, για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, η έκθεση στο ήλιο μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δεν αρκεί για τη διατήρηση ιδανικών επιπέδων βιταμίνης D καθόλη τη διάρκεια του έτους. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να συμβουλευτεί κανείς το γιατρό του, ώστε να γίνει έλεγχος και χορήγηση βιταμίνης D, εφόσον χρειάζεται.

Είναι σημαντικό να πούμε σε αυτό το σημείο ότι ενώ κάποια αυτοάνοσα, όπως η ψωρίαση για παράδειγμα, βελτιώνονται σημαντικά με την έκθεση στον ήλιο, κάποια άλλα, όπως ορισμένες μορφές μυοσίτιδας και η σκλήρυνση κατά πλάκας, μπορούν να επιδεινωθούν από την UV ηλιακή ακτινοβολία. Επίσης, κάποιες φαρμακευτικές αγωγές μπορεί να προκαλέσουν δερματικές αντιδράσεις με την έκθεση στον ήλιο (φωτοευαισθησία). Γι' αυτό συστήνεται οι ασθενείς με αυτοάνοσα ή χρόνια νοσήματα υπό φαρμακευτική αγωγή, να συμβουλεύονται το γιατρό τους, σχετικά με την έκθεση στον ήλιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.


Μεταβολισμός του Νερού

Οι αυξημένες θερμοκρασίες και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλάζουν σημαντικά το μεταβολισμό και τις ανάγκες του οργανισμού.

Ο μεταβολισμός του νερού, του σημαντικότερου ποσοτικά θρεπτικού στοιχείου στο σώμα, είναι αυτός που επηρεάζεται περισσότερο κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Τόσο η αυξημένη θερμοκρασία, όσο και η παραμονή σε χώρους που κλιματίζονται, αυξάνουν σημαντικά την εφίδρωση και την απώλεια μεταλλικών στοιχείων όπως το μαγνήσιο, το κάλιο, το νάτριο και άλλα. Σε χώρους με κλιματισμό, ο βαθμός εφίδρωσης δεν γίνεται αντιληπτός λόγω της ξηρότητας. Έτσι, δημιουργούνται αυξημένες ανάγκες ενυδάτωσης και αποκατάστασης μεταλλικών στοιχείων και ιχνοστοιχείων.

Αν μάλιστα αυξήσει κανείς σημαντικά την κατανάλωση νερού, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από αντίστοιχη αύξηση σε μεταλλικά στοιχεία, επιδεινώνεται η κατάσταση αφυδάτωσης του οργανισμού, σε κυτταρικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει γιατί με την κατανάλωση περισσότερου νερού, αυξάνονται επίσης η διούρηση, η εφίδρωση και η επιπλέον απώλεια μεταλλικών στοιχείων.

Η αφυδάτωση σε αυτό το επίπεδο μπορεί να προκληθεί σε λίγες ώρες και είναι δύσκολο να μετρηθεί και να διαγνωστεί, ενώ μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο μεταβολισμό και να επιδεινώσει την εικόνα σε πολλά χρόνια και αυτοάνοσα νοσήματα. Παλαιότερα, η επιστημονική έρευνα επικεντρωνόταν στη βαριά αφυδάτωση. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ακόμη και μικρού βαθμού αφυδάτωση (2%) επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την απόδοση του οργανισμού, αλλά και την πορεία πολλών χρόνιων ασθενειών^{[7][8][9][10][11][12]}.

Ορισμένα από τα συμπτώματα που μπορούν να εμφανιστούν και καταστάσεις που συχνά επιδεινώνονται, λόγω οριακής αφυδάτωσης και έλλειψης μεταλλικών στοιχείων και ιχνοστοιχείων είναι:

• Πονοκέφαλος
   
• Έντονη κόπωση και αδυναμία
   
• Κακή διάθεση
   
• Δυσκολία συγκέντρωσης
   
• Ταχυκαρδία
   
• Δυσκοιλιότητα
   
• Αύξηση των επιπέδων του ζαχάρου του αίματος
   
• Απορρύθμιση του θυρεοειδούς
   
• Πτώση της αρτηριακής πίεση και ανάγκη για προσαρμογή τυχόν φαρμακευτικής αγωγής
   
• Επιδείνωση ορθοστατικής υπότασης
   
• Επιδείνωση αλλεργιών και άσθματος
   
• Μείωση του μεταβολισμού (πάνω από 54% διαφορά, πριν και μετά από ενυδάτωση)
   
• Κατακράτηση υγρών (οίδημα)

Αντιθέτως, η καλή ενυδάτωση συνδέεται με:

• Καλύτερα επίπεδα ενέργειας
   
• Καλύτερη διάθεση
   
• Αύξηση του μεταβολικού ρυθμού και των θερμιδικών καύσεων
   
• Μείωση του σωματικού βάρους
   
• Μείωση των λοιμώξεων του ουροποιητικού
   
• Βελτίωση της υπέρτασης
   
• Μείωση των θανατηφόρων επεισοδίων από στεφανιαία νόσο
   
• Μείωση θρομβοεμβολικών επεισοδίων
   
• Μείωση ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων
   
• Βελτίωση των φλεγμονών
   
• Καλύτερες διατροφικές επιλογές
   
• Βελτίωση στη σύσταση του εντερικού μικροβιώματος
   
• Βελτίωση της νεφρικής λειτουργίας

Η κατανάλωση 2.5 – 3.5 Lt νερού την ημέρα, μαζί με τη φυσιολογική κατανάλωση φυσικού μη-ραφιναρισμένου αλατιού (3-4 γραμμάρια ημερησίως) και άφθονα φρέσκα λαχανικά και σαλάτες, μπορούν να εξασφαλίσουν τη βέλτιστη ενυδάτωση και μεταβολική απόδοση του οργανισμού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ετυμολογία της λέξης 'σαλάτα' προέρχεται από τα ιταλικά 'salata', που σημαίνει 'με αλάτι'. 

Ελλείψεις & Ανοσοποιητικό

Το ανοσοποιητικό σύστημα, λειτουργεί συνεχώς για να προστατεύει τον οργανισμό από λοιμώξεις, τραύματα και ασθένειες. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο σημαντικότερος ίσως παράγοντας, είναι η επάρκεια σε βιταμίνες και μικροθρεπτικά στοιχεία^[13].  

Εικόνα 1. Το Ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα σύνολο οργάνων και κυττάρων, διάσπαρτα σε όλο το σώμα. Linus Pauling Institute, Oregon State University.  

Υπάρχουν περίπου 150 βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, αμινοξέα, αντιοξειδωτικά, λιπαρά οξέα, προβιοτικά και άλλα θρεπτικά στοιχεία που το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να φτιάξει από μόνο του. Αυτά ονομάζονται «απαραίτητα μικροθρεπτικά συστατικά». Ελλείψεις σε αυτά τα μικροθρεπτικά συστατικά, συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο νόσου και δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος^[14]. 

Σήμερα, παρότι υπάρχει αφθονία τροφής, βιώνουμε μια νέα μορφή κρυφού υποσιτισμού σε μικροθρεπτικά συστατικά. Η βιομηχανική παραγωγή της τροφής στις ανεπτυγμένες χώρες, έχει οδηγήσει σε απώλεια μεγάλου μέρους των βιταμινών και άλλων θρεπτικών στοιχείων^[15][16][17].

Εικόνα 2. Ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται 150 περίπου μικροθρεπτικά συστατικά σε συγκεκριμένες αναλογίες μεταξύ τους, για να λειτουργήσει φυσιολογικά.

Οι ελλείψεις μικροθρεπτικών στοιχείων είναι πολύ κοινές στο σύγχρονο δυτικό πολιτισμό. Το 93% του πληθυσμού των ΗΠΑ δεν προσλαμβάνει αρκετά θρεπτικά στοιχεία, ώστε να καλύψει τις ελάχιστες ημερήσιες απαιτήσεις του οργανισμού σε:

• Βιταμίνη Ε
   
• Μαγνήσιο
   
• Βιταμίνη Α
   
• Βιταμίνη C
   
• Ψευδάργυρο
   
• Βιταμίνη Β6 

Αντίστοιχη είναι η εικόνα στην Ευρώπη και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες^[13][18][19].

Επιπλέον, η έλλειψη βιταμίνης D είναι ένα μείζων πρόβλημα για ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού^[13].  

---

«Η διόρθωση των ελλείψεων μέσω συμπλήρωσης με πολλαπλά μικροθρεπτικά συστατικά, που στοχευμένα ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ρυθμίζει τη λειτουργία του και μειώνει τον κίνδυνο νόσου από μικρόβια και ιούς.»AdrianF. Cobart et. al.
Nutrients 2020, 12, 236; doi:10.3390/nu12010236

---

Η οριακή έλλειψη βιταμινών και άλλων στοιχείων που συσσωρεύεται σταδιακά, προκαλεί δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού και εκδηλώνεται με τη μορφή νόσου^[20][21].  Η διόρθωση αυτών των ελλείψεων, είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και απαιτεί την ταυτόχρονη χορήγηση πολλαπλών μικροθρεπτικών, σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις ημερήσιες συνιστώμενες δόσεις. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η διόρθωση των ελλείψεων μέσω συμπλήρωσης με πολλαπλά θρεπτικά στοιχεία, που στοχευμένα ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ρυθμίζει τη λειτουργία του και μειώνει τον κίνδυνο νόσου από μικρόβια και ιούς^[18].              

Μέχρι λίγα χρόνια πριν, η διόρθωση των ελλείψεων γινόταν εμπειρικά με βάση διαθέσιμα στοιχεία που αφορούσαν το γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, το κάθε άτομο διαφοροποιείται σημαντικά σε ελλείψεις και απαιτήσεις του οργανισμού του ανάλογα με:

• Την ηλικία
   
• Το ιατρικό του ιστορικό  
   
• Το γονιδίωμα του (κληρονομικότητα)
   
• Τη λήψη ή μη φαρμακευτικές αγωγής
   
• Τη φυσική του δραστηριότητα
   
• Το μεταβολικό του προφίλ (φλεγμονές, οξείδωση, αντίσταση στη ινσουλίνη, παχυσαρκία, ορμονικές διαταραχές)
   
• Την ηλικία
   
• Την κατάσταση του μικροβιώματος

Σήμερα, ειδικές εξετάσεις εντοπίζουν με ακρίβεια τις ελλείψεις κάθε ατόμου. Η διόρθωση αυτών των ελλείψεων μέσω συμπλήρωσης, είναι ένα επιπρόσθετο εργαλείο της σύγχρονης ιατρικής, που μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου από δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού και βελτιώνει την πορεία αυτοάνοσων και χρόνιων νοσημάτων^{[13,18][22][23][24]}.

Η σταδιακή ανάπτυξη οριακών ελλείψεων, που περνούν απαρατήρητες, υποσκάπτουν την υγεία μας και λειτουργούν ως βασικός προδιαθεσικός παράγοντας, τόσο για τις χρόνιες όσο και για τις λοιμώδεις ασθένειες.   Οι εξετάσεις μεταβολομικής είναι ένα επιπρόσθετο διαγνωστικό εργαλείο για τους γιατρούς. Καταγράφουν με ακρίβεια τις ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά και επιτρέπουν την άμεση διόρθωση τους με τη χορήγηση θεραπευτικών δόσεων. 

Η στοχευμένη διόρθωση των ανεπαρκειών:

• Ενισχύει τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
   
• Βελτιώνει τον έλεγχο της φλεγμονής.
   
• Μειώνει την ευπάθεια σε λοιμώξεις.
   
• Συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της μεταβολικής κατάστασης.

​
Το πλεονέκτημα αυτών των αναλύσεων, είναι ότι το αποτέλεσμα των μετρήσεων συνδυάζει τη γενετική ποικιλομορφία ενός ατόμου, με τις ατομικές επιλογές διατροφής και τρόπου ζωής, που διαμορφώνουν την τρέχουσα κατάσταση της υγείας του.

Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ότι όλο και περισσότερα επιστημονικά στοιχεία επιβεβαιώνουν σταθερά το γεγονός ότι η διόρθωση των ελλείψεων του οργανισμού και η αποκατάσταση του μεταβολισμού, αλλάζουν ριζικά την πορεία μεγάλου φάσματος ασθενειών και προλαμβάνουν την εμφάνιση τους.

Η αποκατάσταση των ελλείψεων του οργανισμού και η βελτίωση του μεταβολικού προφίλ είναι προτεραιότητα στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.